Tanıtma Yaklaşımları

Kavram Üretim Yönetimi ve Pazarlama

Tanıtma yaklaşımı; tanıtmanın gerçekleştirilmesinde tanıtma boyunca bağlı kalınan bakış açısı, temel anlayış veya izlenen görüş veya modeldir. Diğer bir deyişle tanıtma yaklaşımı; tanıtmanın bir bakış açısına (temel anlayışa, görüşe ve modele) bağlı kalarak gerçekleştirildiği ana yollardır. Her tanıtma yaklaşımının bir bakış açısı (temel anlayışı, temel görüşü, modeli) vardır. Dolayısıyla, tanıtma, bağlı kalınan bakış açılarına göre adlandırılır. Bu açıdan bağlı kalınan bakış açısını çok iyi bilmek gerekir. Tanıtma yaklaşımları ortak özellikler de taşıdıklarından birbirlerine benzeyebilmektedir. Bu durum bir sorun veya karmaşa yaratabilmektedir. Bu konu dikkatli olmayı gerektirir.

Tüm tanıtma yaklaşımlarını her çeşit (her tür, her şekil) tanıtmada kullanmak mümkündür. Örneğin; turizmde tanıtma, siyasi tanıtma, kültürel tanıtma, iç tanıtma, dış tanıtma, makro tanıtma, ülke tanıtması, yöre tanıtması, kamu kesimce tanıtma, özel kesimce tanıtma, kar amaçlı tanıtma, satış amaçlı tanıtma, mal tanıtması, hizmet tanıtması, bireysel tanıtma, ortaklaşa tanıtma gibi. Belli başlı tanıtma yaklaşımları kısa ve öz olarak şunlardır:

 Halkla ilişkiler (public relations): Halkla ilişkiler hem bir işletme işlevidir hem de bir tanıtma yaklaşımıdır. Halkla ilişkilerin bir boyutu tanıma diğer boyutu tanıtmadır. Tanıtma boyutu itibari ile halkla ilişkiler tüm tanıtma yaklaşımlarını kullanabilmektedir. Bir tanıtma yaklaşımı olarak halkla ilişkiler tüm tanıtma çeşitlerinde (türlerinde, şekillerinde) en çok kullanılan bir yaklaşımdır. Örneğin; turizmde tanıtma, siyasi tanıtma, kültürel tanıtma, makro tanıtma gibi. Halkla ilişkiler yaklaşımında iletişim iki yönlüdür, iletiler tarafsız, gerçek ve doğru olmak zorundadır. İyi niyet ve doğruluk temeldir. İletiler satış ya da ticari bir amaç taşımaz. En önemli amaç kitleleri inandırmaktır. Kitlelerin çıkarı ön planda tutulur. Sorun buluculuk, sorun çözücülük, bağlantı sağlayıcılık ve yorumlayıcılık halkla ilişkiler yaklaşımının temel anlayışı içinde yer almaktadır.

 Bildirseme (information): Bildirseme bir iş için bilgi ya da yol sormadır. Bildirsemede tarafsız, gerçek ve doğru iletiler temeldir. İletişim tek yönlüdür. Kitlelere istedikleri her türlü bilgiler sunulabilir. İnandırma üzerinde pek durulmaz. Bilgiler kurumsallaşmış bir yapı (örgütleme) ile verilir. Ticari bir amaç taşımaz. Herkese açıktır ama kitlelere yönelik değildir. İletişim doğal akışı içinde gerçekleşmektedir. Bilgiler isteyenlere, gereksinim duyanlara açıktır. Yani yararlanmak isteyenlere verilir. Uzun sürelidir. Bilgi almak isteyenler bilgi verilen yerlere gitmek zorundadırlar. Turizm tanıtmasında oldukça sık kullanılan bir tanıtma yaklaşımıdır.

 Duyurum (publicity): Duyurum pazarlamanın ve halkla ilişkilerin önemli bir kavramı olmasına karşın bağımsız bir tanıtma yaklaşımı olarak kullanılabilmektedir. Bu tanıtma yaklaşımında iletiler (bilgiler) bir haber niteliği (değeri) taşır. Bilgiler kişi veya işletme tarafından hazırlanır ve bu bilgiler kitle iletişim araçlarına gönderilerek yayınlatılmaya çalışılır. Gönderilen her bilgi kitle iletişim yetkililerince yayımlanmayabilir. Kitle iletişim araçlarında yayımlanan bilgiler için bir ücret söz konusu olmaz. Duyurum, kişisel olmayan bir özellik taşır. Kitle iletişim araçlarında iletiyi hazırlayıp gönderen kişi-örgüt adı açıklanmaz. İletiyi hazırlayıp kitle iletişim araçlarına gönderen kişi-örgüt konuşmaz. Dolayısıyla kişi-örgütün yaptıkları veya yapmadıkları duyuruma konu olabilir. Duyurum, daha çok başkalarının (özellikle kitle iletişim araçlarının, üçüncü parti) konuşması, söylemesi, çizmesi ve yazmasına bağlı bir tanıtma yaklaşımıdır. Turizm tanıtmasında çok kullanılan yaklaşımlardan biridir.

- Reklamcılık (advertising): Reklamcılık hem pazarlamanın (satış amaçlı) hem de halkla ilişkilerin (satış amaçsız) önemli bir kavramıdır. İletişim tek yönlüdür. Kitle iletişim araçlarında zaman ve yer satın alınmasına dayanan bir tanıtma yaklaşımıdır. Reklamı veren kişi-örgütün adı belli ve açıktır. Ticari bir amaç taşır. Bilgi verme amacı yanında inandırma amacı da taşıyabilir. Bu tanıtma yaklaşımı kişisel olmayan bir nitelik taşır. Geniş kitlelere yöneltilir. Tekrarlanabilme özelliği vardır. Yanıltıcı olabilir, doğrular ve gerçekler söylenmeyebilir veya gizletilebilir. Tek yönlü bir etki yaratılır.

- Propaganda (propaganda): Propaganda hem siyasal bilimlerin hem de halkla ilişkilerin bir kavramıdır. Propagandada iletişim tek yönlüdür. Bu tanıtma yaklaşımı tek yanlıdır ve merkezden (tek elden) yönetilir. Kitleler üzerinde baskı yaratılır veya baskı kurulmaya çalışılır. Özellikle, yıkıcı, zararlı veya yanıltıcı bilgilere yer verilebilir. Bu tanıtma yaklaşımının amacı belli bir ideolojiyi aşılamaktır. Genellikle siyasi bir nitelik taşır. Bu yaklaşımda duygusallığa oldukça yer verilir. Abartma kullanılır. Bilerek kitleler üzerine gidilir. Yüzyüze ilişkilere ve görüşmelere pek yer verilmez, iletiler sıklıkla tekrar edilir. Hem bireye hem kitleye yönelik olabilir. Sürekli (aralıksız) ve uzun sürelidir. Bireyin kendiliğinden eyleme geçmesini veya eyleme katılmasını amaçlar. Güncel olaylarla kitlelerle ilişki kurulmaya yöneliktir. Zamanının görüş ve değerlerini dikkate alır. Bu tanıtma yaklaşımıyla turizmde tanıtma pek tercih edilmez ama zaman zaman başvurulduğu da görülebilmektedir.

-- Kişisel Temas (personal contact): Bu tanıtma yaklaşımı yüzyüze karşılaşma ve iletişime dayanır. İletişimi yakından izleme ve denetleme olanağı vardır. Bu yaklaşımda dinleme ve karşılık verme fırsat ve olanağı vardır. Sorunlar ve çözümleri daha iyi belirlenir. Uzun süreli dostluk ilişkilerinin geliştirilmesi ön plandadır. Satış amaçlı, satış amaçsız kullanılabilir. İletişim çift yönlüdür. Ancak etkisi sınırlı fakat etkili bir tanıtma yaklaşımıdır. Diğer bir deyişle kitlelere yönelik değildir. Maliyeti çok yüksek olduğu için uzun süreli kullanılmaz. Turizmde tanıtmada sınırlı olarak kullanılır.

- Diplomasi (diplomacy): Bir tanıtma yaklaşımı olarak arkasında belli bir ülke (devlet) vardır. Bu yaklaşım daha çok siyasette kullanılır ama turizmde tanıtmada da kullanma olanağı çoktur ve etki yaratan bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımda yüz yüze görüşmelere daha fazla yer verilir. Diplomaside bağımsız olunamamaktadır. Hareket alanı çok sınırlıdır. Esnektir. İnandırma, uzlaşma veya baskı çok yer alır. Bu yaklaşımda genellikle devleti temsil işlevi vardır.

- Lobicilik (lobying): Önceleri Amerika Birleşik Devletleri’nde temsilciler meclisi üyeleri ve senato üyelerinin kararlarını (yasa yapma) işletmelerin kendi lehlerine çıkarılması için başlamıştır. Günümüzde ise her tür kurum ve kuruluşlun yönetim kararlarını kendi lehine veya temsil ettiği kişi, örgüt veya ülke lehine etkileme söz konusudur. Çıkar çevreleri ön plandadır. Bu tanıtma yaklaşımı iletişim kanallarına açık tutulur ve yapılır. Turizmde tanıtmada etkili bir şekilde kullanılabilir.

- Tanıtma geliştirme (publicizing development): Bu tanıtma yaklaşımı kısa süreli çabalardan oluşur. Daha çok diğer tanıtma yaklaşımlarını desteklemek için kullanılır. Bu yaklaşımda çeşitli çabalar yer alabilir. Çabalar çeşitli amaçlara yöneliktir. Bu yaklaşım daha kesinlikle ve kolayca denetlenebilir bir özelliğe sahiptir. Çabalar doğrudan doğruya yürütülür. Belirli ve özel kitlelere yönelik bir tanıtma yaklaşımıdır. Etkinlikler (çabalar) pek tekrarlanmazlar, pek alışık olunmayan etkinlikler kullanılır. Dolayısıyla bu tanıtma yaklaşımı yaratıcılığa bağlıdır. Bu tanıtma yaklaşımı geçmiş değil geleceğe yönelik etkinlikleri içerir. Turizmde tanıtmada sıkça kullanılan bir tanıtma yaklaşımıdır.

-Sponsorluk (sponsorship): Bu tanıtma yaklaşımına finansal destek sağlama da denilmektedir. Halkla ilişkilerin önemli bir kavramıdır. Bu tanıtma yaklaşımında kişi, kurum veya işletme, bir olay veya etkinliğin masraflarını üstlenerek destekler. Doğrudan satın almaya yönelik bir işlev üstlenilmez. Gelir getirici bir amaç taşımaz. Yeni müşteriler yaratılmaz. Satış da ön planda değildir. Hedef kitlenin tutum ve davranış değişikliğine yönelik yapılır, sponsor olanla sponsor arasında ağızdan ağıza dayalı değil, sponsorluk antlaşması (sözleşmesi) yapılır. Bir etkinliğin sponsorluk olup olmadığı, destekten bir karşılık beklenip beklenmediği ve yapılan desteğin tanıtma amacıyla kullanılıp kullanılmadığı göz önünde bulundurulur. Karşılıklı yarar-kazanç ilkesine (anlayışına) dayanır. Tamamıyla ticari nitelik taşır. Tanıdık ve ikili ilişki gerektirir. Kişi veya örgütün çevresi yoksa bu çevrenin öncelikle oluşturulmasını gerektirir. Para, araç, gereç ve hizmet destek konusu olabilir. Bu tanıtma yaklaşımı genelde halkla ilişkiler yaklaşımı, reklamcılık yaklaşımını desteklemek için kullanılabilir. Tüketici odaklı satışa ve toplumsal sorumluluğa yönelim yaratır. Bu yaklaşım toplumsal sorunlarla oldukça ilişkilidir. Kişilerin ve kuruluşların kendi çalışma alanlarının dışındaki herhangi bir olay veya etkinliğe çeşitli kazanımlar bekleyerek destek sağlaması bu tanıtma yaklaşımı ile yerine getirilebilir. Bu yaklaşımda kişi ve kuruluşlara doğrudan değil dolaylı bir etki (yarar, kazanç) amacı vardır. Böylece sempati ve güven kazanılır. Turizmde tanıtmada (turizm tanıtmasında) pek kullanılmamakla beraber kullanılmasının yolları üzerinde çalışmalar yapılmalıdır.

- Basın ajanslığı (press agency, press agentry): Halkla ilişkilerin en eski bir modeli olmasına karşın bağımsız bir tanıtma yaklaşımı olarak kullanılabilmektedir. Tanıtma yaklaşımları içinde en eski bir yaklaşım olarak yer alır. Bu tanıtma yaklaşımının amacı basının ilgisini çekerek bir kanunun tanıtılmasıdır. Abartılmış duygusallığa yer verilir. Tanıtmanın iyisi kötüsü olmaz anlayışı egemendir. Tek yönlü iletişim kullanılır. En kısa zamanda tepki elde edilmeye çalışılır. Halkın ilgisini çekecek doğruluk payı az olan/olmayan olaylar yaratılır. Kaynak açık değildir. Geri bildirime yer verilmez ve önemli görülmez. Bir yönüyle propagandaya bir yönüyle duyuruma benzer. İletişimde dinleme yoktur, anlatma vardır. Eksik, yarı doğru ve çarpıtılmış bilgilere yer verilmektedir. Genellikle spor, tiyatro gibi alanlarda kullanılır. Araştırma gereksizdir. Bu yaklaşımda kitaplar, televizyon yıldızları, filmler ve televizyon gibi iletişim araçları yoğun olarak kullanılır. Bu yaklaşım son yıllarda iletişim ve tanıtma teknolojilerinin gelişimi ile adını tekrar duyurmaya başlamıştır. Turizmde tanıtma için kullanılırlığı açısından çalışmalar yapılabilir.

- Kamu işleri (public affairs): Bu tanıtma yaklaşımı halkla ilişkiler yaklaşımının uzmanlaşmış bir dalı olmasına karşın bağımsız bir tanıtma yaklaşımı olarak da kullanılabilir. Bu yaklaşımda hükümet ilişkileri, siyasi ilişkiler, azınlık ilişkileri, yerel çevre ilişkileri üzerinde durulur. Ticari bir amaç veya nitelik taşımaz. Daha çok işletmelerde uygulamasını bulmaktadır. Bir örgüt veya işletmenin vatandaşlığı konusu üzerinde durulur. Halkın eğitimi, halkın refahı, halkın yerel veya yöresel etkinliklere katılması, hava ve su kirliliğinin azaltılması ve denetimi, iş fırsatlarının sağlanması, azınlık gruplarına iş fırsatlarının sağlanması, şehirlerarası ulaşımın iyileştirilmesi, kültürel etkinliklerin genişletilmesi, dar gelirlilere konut sağlanması hastalık-açlık ve fakirliğin önlenmesi gibi etkinlikler üzerinde yoğunlaşılır. Bağış, yardım, hibe, destek, toplumsal sorumluluk veya hayırseverlik olarak görülmez ve bu tanıtma yaklaşımının dışında kalır. Kamu işlerine yer veren örgüt ve işletmeler halk tarafından kucaklanır ve halk bu örgüt ve işletmelerin destekleyicisi ve koruyucusu olur. Bu tanıtma yaklaşımı günümüzde gelişmelere bağlı olarak kullanılmaya başlanmış önemli bir yaklaşımdır ve örgüt ve işletmelerin tanınırlıklarında önemli bir rol üstlenmektedir. Özellikle, turizm işletmelerininin kamu işleri yönünde sağlayacakları katkılar onların tanınırlıklarının artmasını sağlayabilir ve iç turizm açısından olumlu sonuçlar doğurabilir.

Günümüz dünyasında yukarıda sözü edilen tanıtma yaklaşımları, teknolojinin getirdiği yenilikler dolayısıyla farklı şekil ve içeriklerde uygulanmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Coffman, C. D. (1980). Hospitality for Sale: Technigues of Promoting Business For Hospality Establishments. East Lansing: The Educational Instute of American Hotel-Motel Association, Şikago; Kaya, B. (1990). Tanıtma Yöntemi Olarak Lobicilik, Anatolia: Turizm ve Çevre Kültürü Dergisi, 1(3-4); Sancar, G. A. (2017). Turizm Diplomasisi Kapsamında Yer Markalama, Turkey Home Kampanya Analizi, Selçuk İletişim, 9(4): 89-108; Standy, R. E. (1977). Promotion, Advertising, Publicity, Personal Selling, Sales Promotion (İkinci baskı). New Jersey: Prentice-Hall; Yağmurlu, A. (2007). Halkla ilişkiler Yöntemi Olarak Kamu Diplomasisi, İletişim Araştırmaları, 5(1): 9-38.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Rızaoğlu, B. (2004). Turizmde Tanıtma (Gözden geçirilmiş ve genişletilmiş üçüncü baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.