Selanik Sinagogu
DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Mimarlık Sinagog
-
2025
Sinagog, Kudüs Tapınağı ile birlikte Yahudilik'teki en önemli kurumlardan biridir. Yahudiliğin tarihsel gelişiminde ve örgütlü din anlayışının genel yapısında belirleyici bir etki oluşturmuştur. Yahudi inancına mensup kişilerin ibadet ettikleri, dua ettikleri ve topluluk etkinliklerini gerçekleştirdikleri kutsal yapıdır. İbranice adıyla “Beit Knesset” (toplantı evi), Grekçe kökenli adıyla ise “sinagog” olarak bilinir.
Balat semti, İstanbul’daki Yahudi topluluğunun en eski yerleşim alanlarından biridir. Bu nedenle, Bizans döneminden itibaren Balat ve çevresinde çok sayıda sinagog inşa edilmiştir. Bu sinagogların bazıları, kurucusu olan cemaatlerin geldikleri yerlerin adlarını taşımaktadır. Örneğin, Ahrida Sinagogu adını Makedonya’nın Ohri kentinden, Yanbol Sinagogu Bulgaristan’ın Yambol kasabasından, Kasturya Sinagogu ise Yunanistan’ın Kastoria şehrinden almıştır.
İstanbul’daki Balat Selanik Sinagogu (Sığrı, Sigiri, Selaniko Sinagogu), Sinagog kategorisinde yer almakta olup, İstanbul ilinin Fatih ilçesine bağlı Ayvansaray mahallesinde bulunmaktadır. Bu anıtın envanter numarası 21341.0000000000 olarak kaydedilmiş ve tescil durumu "tescilli" şeklindedir.
Demirhisar Caddesi'nde yer alan sinagog, Fatih Sultan Mehmet’in Selanik’ten İstanbul’a göç ettirdiği ve Balat’a yerleştirdiği Yahudi topluluğu tarafından kurulmuştur. Uzun yıllar boyunca aktif olarak kullanılan bu sinagog, zamanla ciddi ölçüde yıpranmış ve ilk kapsamlı restorasyonunu 1836 yılında, padişahtan alınan özel bir izinle geçirmiştir. 1893 yılında, Purim Bayramı’nın hemen ardından, içeride kimsenin kalmadığı bir zamanda sinagogun ana duvarı çökmüştür. Bu olay, Balat sakinlerini derinden etkilemiş ve bu tarihten sonra her yıl Purim kutlamalarının başka bir Balat sinagogunda yapılması yönünde bir gelenek oluşmasına neden olmuştur. Selanik Sinagogu’nun kapsamlı bir onarımı ise ancak 1926 yılında gerçekleştirilmiştir. Zaman içinde çeşitli dönemlerde onarımlar geçiren sinagog, yaklaşık 250 kişilik kapasiteye sahipti ve özellikle Purim, Roşaşana ve Yom Kippur gibi önemli dini günlerde toplu ibadet ve kutlamalara ev sahipliği yapmaktaydı. Ancak 1975 yılında meydana gelen şiddetli bir fırtınada çatısının çökmesiyle birlikte, cemaatin azalması da göz önüne alınarak yeniden ibadete açılması düşünülmedi. Bugün ise yapı, sadece çatısı olmayan dört duvar hâlinde, geçmişin sessiz bir tanığı olarak varlığını sürdürmektedir.
Referanslar
Balat Selanik Sinagogu (Fatih)—Dini Yapılar, https://kulturenvanteri.ahmetcadirci.com/dini-yapi/rFEHpUP.html, (Erişim tarihi: 12. 07. 2025); Çilli, K. C. (2020, Mayıs 6). Bu Sinagogları Hatırlıyor Musunuz? -Avlaremoz. -Avlaremoz. https://www.avlaremoz.com/2020/05/06/bu-sinagoglari-hatirliyor-musunuz/, (Erişim tarihi: 12. 07. 2025); İstanbul Sinagogları – Özhan Öztürk Makaleleri. (2017, Eylül 3). https://ozhanozturk.com/2017/09/03/istanbul-sinagoglari/, (Erişim tarihi: 12. 07. 2025); Rabinowitz, L. I. (2007). Synagogue. İçinde ENCYCLOPAEDIA JUDAICA (C. 19, s. 353). Keter Publishing; Selaniko Sinagogu – Balat Ahrida Musevi Sinangogu Vakfı, https://balatsinagoglari.com/sinagoglar/selaniko-sinagogu/, (Erişim tarihi: 12. 07. 2025); Selaniko Sinagogu • Konumu, Fotoğrafları ve Hakkındaki Bilgiler • Kültür Envanteri, https://kulturenvanteri.com/yer/selaniko-sinagogu/#17.1/41.033993/28.946598, (Erişim tarihi: 12. 07. 2025)