Edirne Büyük Sinagogu
Doğal ve Kültürel Miras Sinagog
-
2019
1492 yılında İspanya’da yaşadıkları katliamlardan Osmanlı Devleti’nin kabul etmesi ile kurtulan ve kendilerine Seferad denilen ve 20 bine yakın nüfusu ile Yahudilerin en çok yerleştikleri yerlerden biri de Edirne’ydi.
Osmanlı İmparatorluğu’na sığınan Seferad cemaatine kadar uzanan ve 1905 yılında çıkan büyük yangında tamamen yanarak yok olan ve ibadethanesiz kalan Yahudiler için yeni bir sinagog inşası zorunlu hâle gelmiştir. Yanan 14 sinagogun yerine Mayor Sinagogu ve Apulya Sinagogu’nun bulunduğu mahallede padişah II. Abdülhamit’in 06. 01. 1906 tarihli fermanı ile inşaatına izin verilen Büyük Sinagog, Fransız mimar France Depre tarafından Viyana Sefarad Sinagogu model alınarak inşa edilmiş ve Büyük Sinagog (Kal Kados ha Godal) adıyla 1907 yılında Hamursuz Bayramı arifesinde hizmete girmiştir. Sinagogun maliyeti şehirdeki cemaatin yanı sıra Rusya ve başta Almanya ile Macaristan olmak üzere Avrupa’nın çeşitli yerlerinden toplanan paralarla karşılanmıştır.
1983 yılına kadar ibadete açık olan sinagog, Yahudilerin Edirne’yi terk etmeleri nedeniyle kullanılmamış ve yıkılmaya yüz tutmuştur. Sinagogun mülkiyeti 1995 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne geçmiştir. Sinagog 2010 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün kararı ile restorasyona alınmış ve 26. 03. 2015 tarihinde devlet temsilcileri ve Yahudi cemaati fertlerinin katılımıyla yeniden kullanıma açılmıştır.
Sinagog binası mimari olarak bazilika şeklinde, demir putrellerle destekli karkas yapı tarzında dıştan dışa 30x18 metre ebalarında dikdörtgen formlu bir yapıdır. Birinci kat bölümü kadınlara aittir. Museviler bu bölüme Azara demektedir. Azaraya giriş cephesinde yer alan iki kuleden çıkılmaktadır. Kule kapıları yandadır ve detay olarak ana giriş kapıları ile aynı özelliktedir. İçerisine bin civarında kişi alabilen bu sinagogun bahçesine idari bina ve müştemilat binası da inşa edilmiştir. Ayrıca, yapıya iklimlendirme ve yangın tesisatı da yapılmıştır.
Edirne Büyük Sinagogu, şehirde yeterli cemaati bulunmadığı için İstanbul gibi büyük şehirlerden gelen misafirlerce özel günlerde ibadet için kullanılmaktadır. Ayrıca, halkın ziyaretine açık olan sinagog zaman zaman kültür-sanat aktivitelerine ev sahipliği yapmaktadır.
Referanslar
Güleryüz, N. A. (2004). Tarihte Yolculuk - Edirne Yahudileri. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın Yayın A.Ş.; Gönenç Güler, E. (2007). Markalaşma Sürecinde Edirne. İstanbul: Ege Basım; Tuna, S. (2006). Türkiye’de Sinagog Mimarisi ve Edirne Büyük Sinagogu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Restorasyon Ana Bilim Dalı.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Uğurluel, T. (2006). Balkanların Başkenti Edirne ve Gezi Rehberi. İstanbul: Timaş Yayınları.