Şelale

Doğal ve Kültürel Miras Şelale

Erzurum 2024

Şelaleler, geçmişten günümüze çeşitli akademisyenlerin çalışmalarına konu olmaktadır. Birçok disiplini kapsayan ve mağara bilimi olarak bilinen mağara araştırmalarının aksine şelalelerin incelenmesi genel olarak ayrı bir bilim dalı olarak görülmemektedir. Şelale diğer adı ile çağlayan, doğal oluşumlu ve genellikle nehirler veya akarsular boyunca yüksek yamaç veya uçurumdan düşen su kütleleridir. Genellikle buzul erimesi, yağmur veya kar erimesi gibi doğal su kaynaklarından beslenmektedirler. Akarsu yatağındaki eğim kırıklarının şelale oluşumuna etkisi büyüktür. Buna paralel olarak kırık oluşumunun yüksekliği, eğimi, gelişim persfektifinden enine veya boyuna doğru olmasının yanında yüzeydeki arızaların şelale tipini sınıflandırmaktadır. Şelale tipinin sınıflandırmasında dalga aşındırmasına bağlı falez dikliği, buzullaşmaya bağlı diklikler, traverten seti diklikleri, fay diklikleri, lav akıntısı seti, heyelan seti gibi akarsuyun boyuna profilinde eğim kırıkları meydana getirerek şelale oluşmasına neden olmaktadır. Su yüksek yerlerden aşağıya doğru akarken yer şekillerine ve kayaların yapısına bağlı olarak, bazen basamaklı bir şekilde veya süzülerek şelale oluşum sürecini başlatmaktadırlar. Şelale oluşum süreci genellikle uzun yıllar alarak doğanın gücüyle şekillenmektedirler. Genellikle dağlık alanlarda ve nehirlerin yüksek kesimlerinde oluşumlarını tamamlamaktadırlar. Suyun yüksekten serbest düşüşü sürecinde oluşturduğu manzara doğal güzellikleri ile insanların ilgisini çekmektedir. 

Dünyadaki en etkileyici ve benzersiz bir doğal güzellik sunan şelaleler, Niagara Şelalesi ABD sınırında bulunan en ünlü şelale olma özelliği taşımaktadır. Turisteler tarafından popüler olan bu şelale turistik cazibe merkezidir. Arjantin ve Brezilya sınırında bulunan Iguazu Şelalesi, 275’e yakın şelalenin birleşmesi sonucu oluşmakta ve yağmur ormanlarının içinde bulunmaktadır. Venezuela’da bulunan Angel Şelalesi dünyanın en yüksek şelale olma özelliğini taşımaktadır. 

Türkiye’nin jeomorfik yapısından kaynaklı birçok şelalesi bulunmaktadır. Antalya’da bulunan Düden Şelalesi, şehir merkezine yakın olması nedeni ile turistlerin en popüler ziyaret noktasıdır. Antalya ilinde yer alan başka bir şelale Kurşunlu Şelalesi, ormanlık bir lokasyonda bulunduğu için çevresinde yürüyüş parkurları mevcuttur. Ziyaretçilerin doğa ile iç içe zaman geçirebildiği kuş sesleri eşliğinde huzurlu ortamın tadını çıkarabilmektedirler. Ek olarak Mersin ilinde bulunan Yerköprü Şelalesi, tamamen doğal bir ortamda yer alır ve oldukça etkileyici bir manzaraya ev sahipliği etmektedir. Şelalenin çevresinde piknik alanları ve yürüyüş rotaları bulunmaktadır. Türkiye’nin önemli olan şelalelerinden bazıları turistik açıdan popülerlik kazanmıştır.

Yararlanılan Kaynaklar

Doğaner, S. (2001). Türkiye turizm coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitabevi; Doğanay, H., ve Zaman, S. (2016). Türkiye turizm coğrafyası, Güncelleştirilmiş Beşinci Baskı. İstanbul: Pegem Akademi; Erinç, S. (2000). Jeomorfoloji I (Güncelleştirme; A. Ertek ve C. Güneysu). İstanbul: Der Yayınları; Özgüç, N. (2017). Turizm coğrafyası, (9. Baskı), Çantay Kitabevi; Sever, R., Kopar, İ. (2014). Maral Şelalesi (Borçka-Artvin), doğal ortam özellikleri ve ekonomik potansiyeli, Türk Coğrafya Dergisi, 52: 17-29.