Posof (Badele) Elması
Doğal ve Kültürel Miras Meyve Coğrafi İşaretli Ürün
-
2024
Botanik olarak Roseceae familyası Malus cinsinden olan elma Dünya üzerinde; Avrupa, Anadolu, Çin, Japonya, Kuzey Amerika kıtasına doğru yayılmıştır. Kırk sekiz türü olan elmanın; tadı, besin içeriği, zengin antioksidan bileşenler, karbonhidratlar, esansiyal mineraller, diyet lifi içermektedir.
Badele elmasının adı; Posof ilçesinde bugünkü adıyla Türkgözü Köyü'nün eski adı olan Badele’den gelmektedir. Bu köylerin genel adı Sevahil dir. Sevahil Türkçede sahiller ve ırmak boyu anlamına gelmektedir. Posof Elması olarak bilinen Badele Elması'nın ilk defa bu köyde yetiştirildiği düşünülmektedir. Olgunluğa ulaşmış Posof Elması'nın dış kabuk rengi koyu kırmızı, iç meyve eti kırmızı ve tatlıdır. İç etindeki kırmızılık kabuğa doğru artmakta, çekirdek yuvasına doğru ise azalmaktadır. Olgunlaşmadan önceki hali; dış kabuktaki renk yeşil-kırmızı ve meyve eti ise açık kırmızı ve tadı ekşidir.
Badele Elması'nın yetiştiği Posof ilçesi, deniz seviyesinden yaklaşık 1500 metre yüksekliktedir. Çevresi yüksek dağlarla çevrilidir. Bölgeyi Karadeniz iklimi etkilemektedir. Posof’ta sıcaklık ve yağış değerleri bölge ortalamasının üstündedir. Posof ilçesi statigrafik ve jeomorfolojik özellikleri nedeniyle mikro klima özelliği göstermektedir. Bu iklim özelliğinden dolayı kendine özgü flora ve fauna türlerine sahiptir. Birçok üründen birisi olan Posof Elması'nı diğer elma çeşitlerinden ayıran en önemli özeliği iç etinin de kabuğu gibi kırmızı olmasıdır. Buna ek olarak fenolik madde içeriği ve antioksidan kapasitesinin yüksek olması nedeniyle antioksidan aktivitesini arttırıcı özelliğe sahiptir. Yapılmış araştırmalara göre Posof ve köylerinde yirmi altı elma çeşidi yetişmekte ve bu elma çeşitleri içinde farklı versiyonlarda kırk beş varyeteleri bulunmaktadır. Bu elma çeşitlerinden bazılarının adları; Sarı Şafran, Yeşil Elma, Misket, Kaba Uruset, Mahara, Söbe, Karpuz, Sarı Uruset, Beyaz Uruset, Çiğit, Belifor, İçi Kırmızı Uruset, Söğüt Limon Elması'dır. Dünya üzerinde yetişen elma çeşitleri arasında antosiyonin maddesi sadece kabuk kısmında bulunurken Posof elmasının hem kabuk hem de etli kısmında yüksek miktarda antosiyonin maddesi bulunması (kabukta 100 gr.da 49,1 mg ve meyve etinde 100 gr.da 35,9 mg), antioksidan aktivitesinin yüksek olması Posof Elmasını diğerinden değerli kılmaktadır. Buna ek olarak antosiyanin maddesinin insülin miktarını yükseltmesi kan şekerinin düşmesine yardımcı olmaktadır.
Posof Elması / Badele Elması; Ardahan Ticaret Odası'nın müracaatı ile 22.04.2019 tarih ve 429 tescil numarası ile coğrafi işaretli ürün olmuştur.
Referanslar
Abacı Z., T., Sevindik E., 2014. Ardahan Bölgesi’nde Yetiştirilen Elma Çeşitlerinin Biyoaktif Bileşiklerinin ve Toplam Antioksidan Kapasitesinin Belirlenmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 24(2): 175-184; Çimen, H. (2014). Ardahan’ın Turizm Potansiyeli, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(21): 100-108; Demirel, Y. (2021). Ardahan’ın Ekogirişimcilik Potansiyeli, Ardahan Değerlemeleri -3. Ankara: Nobel Yayınevi; http://www.posof.gov.tr, (Erişim tarihi: 09.12.2024); https://www.serka.gov.tr, (Erişim tarihi: 09.12.2024); Wiseman, A. (2001). Biologically-active phytochemicals in food, Analysis, Metabolism, Bioavailability and Function, Pfannhauser W, Fenwick GR, Khokhar S. (Editörler). Cambridge: The Royal Society of Chemistry.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Abacı Z., T., Sevindik E., 2014. Ardahan Bölgesi’nde Yetiştirilen Elma Çeşitlerinin Biyoaktif Bileşiklerinin ve Toplam Antioksidan Kapasitesinin Belirlenmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 24(2): 175-184.