Ardahan

Yerleşim Merkezi

Anadolu’nun kuzeydoğusunda serhat şehri konumundaki Ardahan, Kars’a bağlı bir ilçe merkezi iken 1992 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile il statüsüne kavuştu. Çıldır, Posof, Hanak, Göle, Damal ilçeleri ile Ardahan ilinin idari yapısı şekillendirildi. Kura Nehri’nin suladığı 1.680 metre rakımlı bir alana kurulu olan Ardahan, ırmağın iki yakasındaki yerleşim yeri ve ırmağın sol kıyısına konumlandırılan tarihi geçmişi Tunç Çağı’na kadar uzanan kalesi ile dikkatleri çekiyor.

Serhat şehri Ardahan, kuzey ve kuzeydoğudan Acaristan, Gürcistan ve kısmen Ermenistan, güneydoğu ve güneyden Kars ve Erzurum, batıdan ise Artvin ile sınır komşusudur. Ardahan fiziki bakımdan Kura Nehri ve onunla bağlantılı çay ve derelerin suladığı parçalı ve yayla özelliğine sahip bir arazi yapısı gösteriyor. Bu fiziki yapının içerisinde ve çevresinde, Şavşat, Kısır, Allahuekber, Yalnızçam, Ilgar, Ziyaret ve Uğurlu dağları mevcuttur.

Ardahan, kurulduğu alanın yüksek ve yüzey şekillerinin değişkenlik göstermesi nedeniyle kışları oldukça soğuk ve sert bir iklime sahiptir. İlin doğu ve güneyinde Kars ve Erzurum, batı ve kuzeyinde daha çok Karadeniz iklim özelliklerinin etkisi görülüyor. Bu iklim etkileşimi, bitki örtüsünde de kendini gösteriyor. Batı ve kuzeyde özellikle Posof ilçesi ile Artvin’e komşu olan kesimlerde ormanlık alanlar ve çalılar yer alırken, diğer yerlerde çayır ve meralar yaygınlık gösteriyor. Ardahan ve çevresinin ekonomisi büyük oranda tarım ve hayvancılığa dayanıyor.

Ardahan, tarihin en eski dönemlerinden beri çeşitli kavimler ve topluluklar tarafından iskân edildi. Yöredeki ilk yerleşim MÖ 4000’e kadar uzanıyor. Tunç çağından beri yerleşim yeri olarak kullanılan Ardahan’a adını veren kavmin MÖ VI. yüzyılda bu yöreye yerleşen ve Kıpçakların kolu olan Arda boyu olduğu kabul ediliyor. Ancak Kıpçaklardan önce bu yörede Hurriler, Ukhimeaniler, Mittaniler, Hititler ve onların kolları olan Azzi-Hayaşalılar yaşadılar. Ayrıca yörede Urartu krallığına ait maddi kültür kalıntıları da mevcuttur.

Ardahan’ın zengin tarihi geçmişi, turizm potansiyeli olarak değerlendirilen çok çeşitli ve zengin bir kültür mirasına sahip olmasını sağladı. Prehistorik yerleşim yerleri, höyükler, yapay mağara yerleşimleri ve tarih öncesine ait kitabeler, kurganlar, çok sayıda kaleler ve kuleler, manastır ve kiliseler, camiler, türbeler ve mezar taşları, tabyalar, çeşmeler, köprüler ve sivil mimarlık örnekleri yöre turizm potansiyelinin zenginliğini ortaya koyuyor. Bu tarihi kültür varlıklarını her yıl on binlerce turist ziyaret ediyor. Turistlerce yoğun ilgi gören kültür varlıkları arasında geçmişi Tunç devrine kadar uzanan Ardahan Kalesi, Urartu Krallığı’ndan kalma Şeytan Kalesi, Urartu Kralı II. Sarduri’ye ait Taşköprü Kitabesi, Akçakale Ada Şehri ilk akla gelenlerdir. Yörede turizm potansiyelini oluşturan maddi kültür kalıntısı olarak yedi eski yerleşim yeri ve höyük, 27 kale ve kule, 28 kilise, yedi tarihi cami, yedi türbe, dört tabya ve sekiz tarihi nitelik taşıyan sivil mimari örneği ziyaretçilerini ağırlıyor.

Doğu Anadolu, Karadeniz ve Kafkasların kesişim noktasında yer alan Ardahan’daki Yalnızçam Kayak Merkezi, dünyada sadece Alp Dağları’na has kristal kar özelliği, sarıçam ormanları içindeki pistleri ve doğasıyla kayak severlere keyifli dakikalar yaşatırken, yöre ve bölge kayak turizmi için de önemli bir potansiyel oluşturuyor. 2018 yılında açılan henüz iki yaşındaki bu merkez 2.750 metre yükseklikteki Uğurludağ üzerinde kuruludur. Son teknoloji telesiyej hattı, sarıçam ormanları içindeki pistleriyle kış turizminin önemli bir unsuru durumundadır. Yalnızçam Kayak Merkezi Kars Harrakani Havalimanı’na 84 kilometre, Ardahan şehir merkezine 22 kilometre mesafededir. Yalnızçam Kayak Merkezi’nde yer alan Yalnızçam Otel de kayak turizmi için gelen misafirlere yöresel yemekleri ve konaklama imkanlarıyla hizmet sunuyor.

Ardahan’ın Damal ilçesine bağlı Aşağı Gündeş Köyü’nde Karadağ sırtlarında güneşin kayalara vurması sonucu ortaya çıkan ve Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün silueti olarak nitelendirilen görüntü, her yıl 15 Haziran-15 Temmuz tarihleri arasında ortaya çıkarak on binlerce yerli ve yabancı turistin ve fotoğraf sanatçısının ilgisini Ardahan’a çekiyor.

Ardahan’ın Çıldır ilçesinde her yılın 20 Ocak günü düzenli olarak, Çıldır Gölü’nün buz tutmuş yüzeyi üzerinde Uluslararası Çıldır Kristal Göl Kış Festivali düzenleniyor. Festivalde özellikle kültürümüzde önemli bir yere sahip olan atlı sporlar dikkat çekiyor. Gölün buzla kaplı yüzeyinde; gökbörü, atlı cirit, rahvan at yarışı, atlı kızak yarışı, atlı okçuluk gibi oyun ve yarışlar, hem geleneksel ata sporlarımızın yeniden canlanmasına katkı sağlıyor hem de yöre turizmine canlılık kazandırıyor. Öyle ki Türkiye’nin ve dünyanın pek çok yerinden çok sayıda turist bu yarışları izlemek için Çıldır’a geliyor. Ardahan zengin tarihi geçmişi, kültürel ve doğal turizm potansiyeli ile önemli bir kültür ve turizm şehridir.

Yararlanılan Kaynaklar

Aktemur, A. M. (1998). Çıldır’da Şeytan Kalesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 4: 12-21; Aktemur, A. M. (2000). Kaleler ve Kuleler Kenti Ardahan. Ankara: Ajans Türk Basın ve Basım A.Ş.; Aktemur, A. M. (2001). Tarihi Kalıntıları İle Çıldır. Ankara: Bizim Büro Basımevi ve Yayın A.Ş.; Aktemur, A. M. (2016). Posof ve Çevresindeki Tarihi Kültür Varlıkları. Erzurum: Zafer Form Ofset; Konukçu, E. (1999). Ardahan Tarihi. Ankara: Ajans Türk Basın ve Basım A.Ş.; Önder, M. (1995). Şehirden Şehire Anadolu. Ankara: Kariyer Matbaacılık.