Öşkvank Manastırı, Erzurum’un Uzundere ilçesine bağlı Çamlıyamaç Köyü’nde yer alan ve Gürcü Krallığı dönemine ait önemli bir dini yapıdır. Manastır, 963-973 yılları arasında Gürcü Kralı III. Adernese’nin oğlu Magistras Bagrat tarafından inşa edilmiştir. Vaftizci Yahya’ya adanan manastır, Ortaçağ Gürcü Ortodoks mimarisinin en görkemli örneklerinden biridir. Manastırın ana kilisesi, dağın sırtına kurulmuş olup, Tortum Çayı'nın sol tarafında yer almaktadır.

Manastırın güney kapısında on iki satırlık bir yazıt bulunmaktadır. Kubbesi miğfer şeklinde olup, kırmızı ve sarı çinilerle süslenmiştir. Kubbenin alt kısımlarında siyah renkli haç figürleri bulunmaktadır. Destek sütunlarında çeşitli hayvan ve insan figürleri yer alırken, batıdaki haç kolu büyük bir meydana açılmaktadır. Kubbenin boğaz kısmında on iki adet pencere bulunmaktadır ve fresklerle süslenmiş kemerler göze çarpmaktadır. Kilisenin iç bölümlerinde bulunan freskolar 1036 yılında Jojil Potrikios tarafından yapılmıştır. Yapının iç bölümlerinde ayrıca sütun kaideleri bitkisel motifler ve dini resimlerle bezenmiştir.

Öşkvank Manastırı, tarih boyunca Gürcü kültürünün ve Ortodoks Hristiyanlığın önemli merkezlerinden biri olmuştur. XIV. yüzyılda Moğol saldırıları sonrası Gürcü Krallığı'nın zayıflamasıyla birlikte, manastır Osmanlı egemenliği altına girmiştir. Bugün büyük oranda çatısı yıkılmış olan manastır, girişindeki yarı kabartma kartal ve koyun avlayan okçu rölyefleri ile dikkat çekmektedir. Manastır, zamanla çeşitli nedenlerle tahrip olmuş ve dekorlarının bir kısmı çalınmıştır.

Öşkvank Manastırı, turizm sektörü açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Hem tarihi hem de mimari özellikleri ile kültür ve inanç turizmi için önemli bir destinasyondur. Manastırın korunması ve turizme kazandırılması sürecinde, toplum temelli ve sorumlu bir turizm anlayışı benimsenmelidir. Bu yaklaşım, yerel halkın turizm faaliyetlerine aktif katılımını sağlayarak, onların ekonomik refahını artırabilir ve kültürel mirasın korunmasına katkıda bulunabilir. Sürdürülebilir turizm uygulamaları ile hem doğal hem de kültürel peyzajların korunması sağlanarak, gelecek nesillere aktarılması hedeflenmektedir.

Öşkvank Manastırı'nın korunması ve tanıtılması amacıyla, çeşitli saha çalışmaları ve eğitim programları düzenlenmiştir. Bu çalışmalar, hem yerel halkın hem de turistlerin bilinçlenmesine katkı sağlamış, doğa koruma bilincini artırmıştır. Eğitim programları, alpin çiçeklerin ekosistem içindeki önemi ve bu bitkilerin korunması için alınması gereken önlemler hakkında kapsamlı bilgiler sunmuştur. Ayrıca, proje kapsamında 20’den fazla fotoğraf sergisi düzenlenmiş ve kartpostallar bastırılmıştır. Bu sergiler, alpin çiçeklerin benzersiz güzelliklerini ve ekosistem içindeki rollerini vurgulamıştır.

Öşkvank Manastırı ve çevresinin korunması ve geliştirilmesi çalışmaları, DATUR (Doğu Anadolu Turizmi Geliştirme Projesi) kapsamında desteklenmiştir. DATUR, Türkiye’de sürdürülebilir turizmin geliştirilmesi ve yerel ekonomilerin canlandırılması amacıyla çeşitli projeler yürütmüştür. Bu projeler kapsamında, Çoruh Vadisi ve Uzundere bölgesinde sürdürülebilir turizm modelleri oluşturulmuş, yerel halkın turizm sektörüne katılımı teşvik edilmiştir. Uzundere, 2013 yılında turizm merkezi olarak ilan edilmiştir ve bu sayede bölgenin turizm potansiyeli artmıştır.

Manastırın korunması ve turizme kazandırılması sürecinde, toplum temelli ve sorumlu bir turizm anlayışı benimsenmelidir. Bu yaklaşım, yerel halkın turizm faaliyetlerine aktif katılımını sağlayarak, onların ekonomik refahını artırabilir ve kültürel mirasın korunmasına katkıda bulunabilir. Sürdürülebilir turizm uygulamaları ile hem doğal hem de kültürel peyzajların korunması sağlanarak, gelecek nesillere aktarılması hedeflenmektedir.

Öşkvank Manastırı, Erzurum’un tarihi ve kültürel mirasının önemli bir parçasıdır. Gürcü Krallığı dönemine ait bu eşsiz yapı, hem mimari özellikleri hem de tarihi önemi ile dikkat çekmektedir. Manastırın korunması ve turizme kazandırılması, hem kültürel mirasın korunmasına hem de bölgenin ekonomik kalkınmasına katkı sağlayacaktır. Sürdürülebilir turizm anlayışı çerçevesinde yürütülecek çalışmalar, bu değerli yapının gelecek nesillere aktarılmasını mümkün kılacaktır.