Mutfak Birimleri
Kavram Yeme-İçme İşletmesi
Mutfağı birimlere ayırmadaki amaç; yemek üretiminde koordinasyon, yardımlaşma ve dayanışmanın sağlanmasıdır. Mutfağın birimlere ayrılmasında mutfağın hacmi büyük önem arz eder. Genel olarak mutfak birimleri şu şekilde isimlendirilmektedir:
Satınalma ve tesellüm birimi, ham malzemelerin satın alma ve teslim işlemlerinin yapıldığı bölümdür. Toptan ve günlük alımların sayıldığı, tartıldığı ve kalite kontrolünün yapıldığı yerdir. Oldukça deniş olması gereken bu birimde taşıma arabaları, kantar, terazi gibi teslimat esnasında gereken araçlar bulunur. Depolama birimi, yiyecek malzemelerinin muhafazası amacıyla kullanılan ambar, soğuk ve sıcak hava depolarından oluşmaktadır. Ambar ve depolarda ayrıca terazi, kantar, merdiven, çok sayıda raf, farklı tür ve boyutlarda ambalaj ve kutular bulunmaktadır. Depolama biriminde depo memuru için masa ve sandalye yer alırken teslim ve depodan mal çıkışı için gerekli kırtasiye malzemeleri de yer almaktadır.
Hazırlama birimi, yemek üretimini kolaylaştırmak için pişirme birimine yakın olarak konuşlandırılan bölümdür. Birim et hazırlama, sebze hazırlama ve hamur hazırlama olarak üç bölüme ayrılmaktadır. Et hazırlama bölümünde et kütüğü, kıyma makinesi, et doğrama ve kancalı et taşıma aletleri bulunmaktadır. Sebze hazırlama bölümünde sebze yıkama bölmeleri, sebze soyma, doğrama ve dilimleme makineleri, sebze press makineleri gibi aletler yer almaktadır. Hamur hazırlama bölümünde ise hamur yoğurma makinesi, pasta kalıpları, fırın, mayalama dolapları, çalışma tezgâhları, buzdolabı gibi gereçler yer almaktadır.
Üretim (pişirme) birimi, her birimle koordinasyonun kolaylıkla sağlanması açısından mutfağın ortasına konuşlandırılmaktadır. Bu birimde yemek pişirmek için gerekli ocaklar, tencereler, tavalar, fırınlar, kalıplar, çeşitli kaşık, bıçak, kevgir ve kepçeler bulunmaktadır. Ayrıca aşçılara ait çalışma masaları da pişirme biriminde yer almaktadır. Üretim birimi pişirilen malzemeye göre dört alana ayrılmaktadır. Et ve balık pişirme alanı, sebze pişirme alanı, pasta ve ekmek pişirme alanı ve genel pişirme alanı olarak adlandırılan bölümler menüye göre koordineli olarak çalışmaktadır.
Tepsi hazırlama birimi, mutfakta hazırlanan yemeklerin müşteri masalarına soğumadan ve bozulmadan götürülmesinin sağlandığı bölümdür. Bu birim, restoranla mutfak arasında ya da servis asansörüne yakın bir yerde konuşlandırılmaktadır.
Diyet birimi, özel hazırlık ve pişirme gerektiren diyet yemekleri için ayrılan bölümdür. Genel mutfaktan ayrı olarak diyet biriminde çalışma tezgâhları, fırınlar, ocaklar, pişirme araç gereçleri, buzdolabı ve yıkama hazneleri bulunmaktadır.
Kat Ofisi, ana mutfağın çalışma mesailerinin bittiği veya yetersiz kaldığı durumlarda yardım amaçlı işlev yapan bölümdür. Yemek üretiminin yapılmadığı bu mutfakta yarı hazır hâle getirilmiş yiyeceklerin sonradan ısıtılması, soslanması ve servise hazır hâle getirilmesi işlemleri yürütülmektedir. Kat ofisi biriminde ısıtıcı arabalar, buzdolabı, mikrodalga fırınlar tepsi ve araç-gereçlerin konulduğu raflar yer almaktadır.
Bulaşıkhane birimi, özellikle yemek hazırlık ve pişirme sürecinde akışın aksamaması için çalışan bulaşıkçı ve meydancıdan oluşan bölümdür. Bu birimde büyük kazanların yıkanması için yıkama hazneleri bulunur. Yıkanan bulaşıkların yıkanması için giyotin denilen bulaşık makinesi ve kasaları, kurulama bezleri ve istiflenmesi için yeterince raf bulunmaktadır. Bulaşıkhanede temizlik işlemleri hazırlama, yıkama, durulama ve kurutma olarak sıralanmaktadır. Artık ve çöplerin toplandığı birim, mutfaklarda hijyen ve sanitasyonun sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle büyük mutfaklarda çöp ve atıklar için ayrı bir bölüm oluşturulmaktadır. Çöplerin dışarıya aktarımı, taşınması bu önemli bir fonksiyon olduğu için bu bölüm, mutfağın dışarıya açılan kapısına yakın bir yerde bulundurulmaktadır. Pis ve atık suların dışa aktarımı için ise gelişmiş giderler yapılmaktadır. Yönetim birimleri, mutfaklarda işleyişin sağlanması için hem mutfak şefine ve hem de servis şefine ait odalardan oluşmaktadır. Mutfak şefine ait yönetim odasında günlük menüler, ziyafet menüleri ve personel yemeği menüleri hazırlanmaktadır. Servis şefi odasında yemek ürünlerinin müşteriye ulaşımında gerekli işlemler belirlenmektedir. Personel Birimleri, personelin dinlenmesi, duş alması ve kıyafet değiştirmesi için ayrılan bölümdür. Bu bölümde her personele ait dolaplar bulunmaktadır.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Aktaş, A. (2001). Yiyecek ve İçecek Yönetimi. Ankara: Detay Yayıncılık.