Meslek Etiği

Kavram Sosyoloji Yönetim ve Organizasyon

İlk kez Durkheim (1949) tarafından ortaya konulmuştur. Durkheim, yaşadığı toplumda ortaya çıkan ahlaki sorunların çözümünün, ekonomik anlamda faaliyette bulunan insanlar tarafından başlatılacak ahlaki uygulamalarda olduğunu savunmuştur. Durkheim’a göre meslek etiği, bir meslek grubunun eseridir ve ait olduğu grubun gücüne bağlıdır. Dolayısıyla, mesleki etik kurallarının üyelerin vicdanları üzerindeki yaptırım gücü, ilgili meslek grubunun üyeleri arasındaki ilişkinin gücüne bağlıdır.

Meslek etiği, mesleki davranışla ilgili neyin doğru, neyin yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğu hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar topluluğu veya doğrudan doğruya insanla ilgili mesleklerde uyulması gereken davranış kuralları olarak tanımlanabilir. Meslek etiğinin temelini bireysel etik ve iş etiği oluşturur. Toplum, müşteriler, rakipler, hissedarlar, yasal ve siyasal çevreyi oluşturan kurumlar da meslek etiğini etkileyen dış çevre etkenleridir. Kısacası, meslek etiği, meslek grubunu oluşturan bireylerin kendi aralarında ve toplum ile olan ilişkilerini düzenleyen kurallardır. Her mesleğin kendine özgü özellikleri ve dolayısıyla ahlâki ilke ve standartları mevcuttur. Ticaret, sanayi vs. alanında faaliyet gösteren kimselerden; serbest meslek faaliyetini icra eden avukat, doktor, diş hekimi, mühendis, kuyumcu, garson, aşçı, rehber gibi meslek sahiplerine kadar tüm mesleki alanlarda ahlâki kuralların olması gereklidir. Bugün, sayısız meslek bulunmaktadır ve tüm mesleklerdeki mesleki etik ilke ve standartları, meslek üyeleri arasında olduğu kadar, meslek ile toplum arasındaki ilişkileri de düzenler.

Meslek etiğinin temelinde yatan düşünce, meslek sahiplerinin mesleklerini icra ederek ve kendilerine ihtiyaç duyanlara hizmet ederek, kamu yararına çalışmalarına dayanır. Mesleğin icrasından kaynaklanan maaş, gelir, güç, statü gibi kişisel yararlar, meslek sahibi için ikinci planda gelir. Meslek etiğinin en önemli yararlarından biri, dünyanın neresinde olursa olsun, aynı meslekte çalışan bireylerin bu davranış kurallarına uygun davranmalarının gerekli olmasıdır. Grup üyeleri arasındaki ilişkilerin gücü ve devamlılığı, meslek üyelerine ve meslek etiği disiplinine de geçerek üyeler tarafından da saygı görmesini sağlayacaktır.

Meslek etiğinin uygulanmasında, işlenen kusurlar, meslek çevresi dışında çok fazla tepki görmez, kamu vicdanı bu tür kusurlara ilgisiz kalabilir. Bunun temel nedeni, bu ilkelerin toplumun bütünü arasında ortak olmamasına bağlanabilir. Zaten meslek etiği, kamunun vicdanını ilgilendirmeyip, sadece meslek üyeleri arasındaki görevleri ve ilişkileri düzenlemek amacıyla hazırlanır. Ancak toplum içinde meslek etiği ilkelerini oluşturacak ve bu ilkelerin yürütülmesini denetleyecek özel bazı gruplara gereksinim vardır. Bu gruplar genellikle aynı meslekten bireylerin birleşmesi ile kurulmuş gruplardır. Mesleki etik, bir meslek grubunun eseri olduğundan bu meslek grubunun gücü oranında etik ilkeleri kabul görmektedir.

Bir hekimin işine zamanında gelmesi onun iş ahlâkını göstermektedir. Aynı hekimin, hastalarına ilaç şirketlerinin istekleri doğrultusunda gereksiz yere ilaç yazması meslek ahlâkı dışında bir davranıştır. Fakat bu ikisi aynı anda kendisi için çalışılan sağlık firmasının işletme ahlâkı veya politikası olabilir. Bu durumda, iş ahlâkı, meslek ahlâkı ve işletmecilik ahlâkı iç içe geçmiş bir görüntü sergilemektedir.

Referanslar

Aydın, İ. P. (2001). Yönetsel Mesleki ve Örgütsel Etik. Ankara: PegemA Yayıncılık; Aktan, C. C. (1999). Toplam Ahlâk Felsefesi ve Toplam Ahlâk Yönetimi (İçinde, Editör: Y. S. Tezel) Toplam Ahlâk. Ankara: Friedrich Nauman Vakfı, Arı Düşünce ve Toplumsal Gelişim Derneği ve National Democratic Institute; Arslan, M. (2001). İş ve Meslek Ahlâkı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım; Durkheim, E. (1986). Meslek Ahlâkı. (Çeviren: M. Karasan). İstanbul: Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları No: 509; Durkheim, E. (1949). Meslek Ahlâkı. (Çeviren: M. Karasan). İstanbul: Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları No: 75; Kuçuradi, I. (1988). Uludağ Konuşmaları: Özgürlük, Ahlâk, Kültür Kavramları. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, Türk Felsefe Dizisi: 1.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Akoğlan Kozak, M. ve Güçlü Nergis, H. (2018). Turizmde Etik. 6. Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık.