Halikarnasos (bugünkü Bodrum), Roma döneminde bir eyalet olan Karia bölgesinde (Akdeniz ve Ege Denizi’nin kesiştiği nokta) önemli bir ticaret ve Hristiyanlığın ilk devirlerinde piskoposluk merkeziydi. MÖ 480’de I. Artemisia tarafından yönetilen Halikarnasos, IV. yüzyılın başında Pers egemenliğine girmiştir. Kral Mausolos 24 yıl boyunca Karia’yı yönetmiş ve MÖ 353’de ölünce yerine karısı II. Artemisia geçerek iki yıl yönetimi sürdürmüştür. MÖ 334’te Büyük İskender, Halikarnasos’u fethetti ve Mausoleum dışındaki bütün yapıları yerle bir ettirmiştir. MS XI. yüzyılın sonunda Halikarnasos, Selçuklu egemenliğine girmiş, 1523’te Rodos’un fethiyle Osmanlı topraklarına katılmıştır. Halikarnasos’tan günümüze tiyatro ve Mausoleum ’un temel kalıntıları ulaşmıştır.

Muğla’da (Bodrum) yer alan Mausoleum, MÖ 353 yılında Kral Mausolos adına yaptırıldı bir anıt mezardır. Yapının inşa edildiği alan erken dönemlerde mezarlık olarak kullanılmıştır. Antik yazarlar, Mausoleum’un mimarının Pytheos olduğunu kaynaklara geçirmişlerdir. Yapının inşasında, Skopos (yapının doğusunda), Leokhoros (batısında), Bryaksis (kuzeyinde) ve Timotheos (güneyinde) adındaki dört ünlü heykeltıraş çalışmış ve frizleri yapmışlardır. Mausoleum’un, eski Dünyanın Yedi Harikası'ndan biri sayılmasının en önemli nedeninin bu frizler olduğu söylenmektedir.

Taban ölçüsü 32×38 metre; uzun kenarı 242,5 metre kısa kenarı 105 metre ve yüksekliği 55 metre olan Mausoleum, mermerden yapılan dört katlı bir yapıdır. En alt katta 28 metre yüksekliğinde bir kaide, onun üstünde toplam 36 İon başlıklı sütun yerleştirilmiş tapınak, onun da üstünde 24 basamaklı piramit şeklinde bir çatı ve en üst katta dört tane atın çektiği bir arabanın içinde Mausolos ve II. Artemisia’nın devasa heykeli bulunmaktadır.

Mezar odası, anıtın podyumu altındadır ve bir ana mekân ile iki ön giriş odasından oluşmaktadır. Mezar odasına 12 basamaklı bir merdiven ile kuzeybatıdan ulaşılmaktadır. Basamakların bitiminde büyük bir taş blok ve duvarlarda adak nişleri yer almaktadır. Yapılan kazılarda bu büyük taş bloğun altında çok sayıda hayvan kalıntısına rastlanılmıştır.

MS IV. yüzyılda meydana gelen depremle tahrip olan yapıya aslında en büyük tahribi, 1494 yılında St. Jean Şövalyeleri kendi kalelerini inşa ederken mermerleri kireç haline dönüştürerek yapmışlardır. 1846’da Lord Stratford Canning yaptığı kazılar sonrasında Mausoleum’un kabartmalarını Londra’ya götürmüştür. 1857-1862 yıllarında İngiliz Arkeolog Charles Thomsen Newton başkanlığında yapılan kazı çalışmalarında asırlarca toprak altında fark edilmeden kalan Antik Çağ’ın en görkemli mimarisi olan Mausoleum keşfedilmiştir. Mausoleum ile birlikte mermer heykeller de ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca Arkaik ve Erken dönemlere ait seramikler bulundu. Charles Thomsen Newton ve ekibi, Mausoleum’un çatısının üstündeki dört atlı araba ve içindeki Mausolos ile karısı II. Artemisia’nın heykelini, aslan heykellerini İngiltere’ye götürdü ve bu heykeller British Museum’da sergilenmektedir.

1865 yılında Biliotti’nin yaptığı kazılarda az sayıda heykel bulunmuştur. 1966-1970 yılları arasında Kristian Jeppesen ve ekibi kazıyı devralmış ve çok sayıda kalıntı ortaya çıkarmışlardır. Ele geçirdikleri parçaları göz önünde tutarak Mausoleum’un rekonstrüksiyonunu yapmıştır. 1970-2017 yıllarında Danimarkalı Arkeolog Prof. Dr. Poul Pedersen arkeolojik çalışmalar yürüttü ve 2003 yılında yaptıkları kazıda Kral Mausolos’un sarayını bulmuşlardır. 2017’de Akdeniz Ülkeleri Akademisi Vakfı, Mozole Restitüsyon Projesini sundu. Bu proje ile Mausoleum’un çağdaş müzecilik anlayışı çerçevesinde düzenlenerek geliştirilmesi planlanmıştır. Ayrıca ileri teknolojilerden faydalanılarak kullanılacak yaratı yöntemler ile yapı sanki tamamen yerindeymiş imajı verilmesi amaçlanmıştır.