Laodikeia Antik Kenti

Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi

Bugünkü Denizli şehrinin altı kilometre kuzey doğusunda bulunan Frigya bölgesinin batı noktasında yer alıyor. Coğrafi konum bakımından Batı, İç ve Güney Anadolu’yu birbirine bağlayan bir ana kavşak konumundadır. Antik kent MÖ III. yüzyılın ortalarında (261-253) Seleukos Kralı II. Antiochos tarafından karısı için yaptırılması sebebiyle eşi Laodike’nin adını almıştır. Ancak Hellenistik dönemde birden fazla Laodikia isimli kent kurulduğundan, kent yanında bulunan ırmakla birlikte anılarak Laodikeia ad Lycum (Lykos üzerindeki Laodikeia) olarak adlandırılmıştır. Lykos (Çürüksu) Vadisi XII. yüzyıldan itibaren tamamen Türkler’in eline geçmiş ve kent bundan sonra Ladik adını almıştır. Antik kaynaklara göre Laodikia, önceleri Diospolis (Zeus Kenti) ve daha sonraları Rhoas (eski bir Anadolu adı) olarak anılan kutsal bir kent üzerine kurulmuştur. Yapılan kazılar sonucunda bu bölgenin kalkolitik dönemden (MÖ 5500), Bizans İmparatoru Phocas (MS 602-610) zamanına kadar yerleşim yeri olarak kullanıldığı görülmektedir. Kentin en önemli gelirleri arasında başta tekstil olmak üzere mermer, şarap ve gıda çeşitleri gibi ticaret unsurları yer almaktadır.

Antik kentin inşası hippodamik planlı olarak tasarlanmış ve yaklaşık olarak beş kilometrelik bir alanı kaplamaktadır. Tarihinde birçok depremle hasar gören kent, MS 60 yılında yaşadığı büyük deprem sonrasında tekrar yapılandırılarak ayağa kaldırılmıştır. Günümüzde antik kentte mevcut bulunan eserlerin birçoğunun bu deprem sonrasında yapıldığı tespit edilmiştir. Ancak MS 494 yılında meydana gelen büyük depremde antik kent tamamen yıkılmış ve bir daha eski haline geri dönememiştir. Laodikia’dan günümüze kadar ulaşan yapılar içerisinde Anadolu’nun en büyük stadyumu (ölçüleri 285x70 metre), iki tiyatro, dört hamam kompleksi, beş agora, beş nymphaeum, iki anıtsal giriş kapısı, bouleuterion, tapınaklar, peristylli evler, latrina, kiliseler ve anıtsal caddeler bulunmaktadır. Laodikeia’nın dört tarafı geniş nekropol alanları ile çevrilidir. Zengin insanların mezarlarının bulunduğu bu alanların kuzeybatısında Hierapolis Kapısı ve Sokağı, batıda Efes Kapısı ve Sokağı, güneyde Afrodisias Kapısı ve Sokağı, güneyde ise Suriye Kapısı ve Sokağı gibi ana şehir kapıları bulunmaktadır. Orta ve alt sınıf insanların mezarları ise ana caddelerin dışında ve önemsiz yerlerdedir.

Laodikia MS IV. yüzyıldan itibaren kutsal hac merkezi olması sebebiyle Hristiyanlık âlemi açısından çok büyük bir dinsel öneme sahiptir. İncil’de adı geçen ve adına vahiy gönderilen Laodikia Kilisesi’nin ortaya çıkarılması antik kentin kutsallığını ayrıca artırmıştır. Anadolu’nun en eski yedi kilisesinden biri olan bu kilise Büyük Constantinus döneminde (MS 306-337) Hristiyanlığın serbest bırakılması ile birlikte yapıldı. Bu sebeple Laodikia antik kenti, Hristiyanlık âleminin en eski ve en önemli kutsal kiliselerinden birine ev sahipliği yapması bakımından bir hac merkezi özelliği de taşımaktadır. Laodikia antik kenti arkeolojik özellikleri, tarihi, dini, ekonomik, eğitimsel, politik, yerel/sosyal önemi, turistik potansiyeli ve eşsiz yerleşim dokusu gibi özellikleri sebebi ile evrensel kültürel mirasın önemli çekim merkezlerinden biri olarak 2013 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dâhil edilmiştir.

Yararlanılan Kaynaklar

Köseler, A. (2014). Ancient mtDNAs of Laodikeia, 10. Yılında Ladoikeia (2003-2013 Yılları). İstanbul: Ege Yayınları; Özdemir, A. ve Çetinkaya, E. (2015). Laodikeia Kazı Evi İç Avlu Peyzaj Tasarım Projesi, International Journal of Human Sciences, 12(1): 1440-1459; Özdemir, A. (2018). Cultural Heritage Readability: Children’s Perception of Cultural Landscape, Laodikeia Ancient City, Denizli, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 18(1): 32-45; Şimşek, C. ve Ceylan, A. (2003). Laodikeia’da Tespit Edilen Bir Deprem ve Diocletianus’a İthaf Edilen Bir Yazıt (Lykos Laodikeia’sı), Archivum Anatolicum (Anadolu Arşivleri), 6: 147-163; Şimşek, C. ve Duman, B. (2007). Laodikeia’da Bulanan Ampullalar, OLBA, XV: 73-101; Şimşek, C. ve Sezgin, M. A. (2011). Laodikeia Kuzey Tiyatrosu, OLBA, XIX: 173-201.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Şimşek, C. (2011). Laodikeia Nekropolü. İstanbul: Ege Yayınları.