Lagina Antik Kenti
Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent
-
2019
XVIII. yüzyıldan itibaren pek çok yabancı araştırmacı ve seyyah tarafından ziyaret edilmiştir. İlk Türk müzecilerinden olan Osman Hamdi Bey 1891-1892 yılları arasında tapınak ve çevresinde kazı çalışmaları yapmış, yapıların planları üzerine çalıştı ve tapınak frizlerini İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne taşımıştır. Yusuf Boysal, 1967–1970 yıllarında yaptığı kazı ve araştırmalarda bölgenin Eski Tunç Çağından itibaren kesintisiz yerleşim gördüğünü belgeleyen arkeolojik malzemeler tespit etmiştir. 1993 yılından itibaren Ahmet A. Tırpan başkanlığında sürdürülen çalışmalar 2017 yılından itibaren Bilal Söğüt başkanlığında yeniden başlatılmıştır. Kutsal Alan ve çevresinde bilimsel kazı, rölöve ve restitüsyon çalışmaları halen devam etmektedir.
Son yapılan araştırmalar kutsal alanda önemli imar faaliyetlerinin MÖ III. yüzyılda başladığını göstermektedir. Yazılı kaynaklara göre MÖ IV. yüzyılda Lagina, yaklaşık bir kilometre kuzeybatısında yer alan Koranza antik kentine bağlıdır. MÖ III. yüzyıl ikinci çeyreğinde Stratonikeia antik kentinin, Suriye Kralı I. Antiokhos tarafından kurulmasından sonra Lagina bu kente bağlı dini bir merkez haline gelmiştir. Yazılı kaynaklara göre bu iki kent birbirlerine yaklaşık sekiz buçuk kilometre uzunluğunda, üç-üç buçuk metre genişliğinde kutsal bir yol (Sakra Via) ile bağlanmıştır.
Kutsal alanda yapılan çalışmalarda en erken buluntular Geometrik döneme tarihlendirilmektedir. MÖ II. yüzyılda Lagina bölgenin dini merkezi haline geldi ve sonrasında Stratonikeia’nın desteği ile kutsal alan yeniden düzenlenmiştir. Bugün kalıntılarını gördüğümüz birçok yapı bu dönemden sonra inşa edilmiştir. Kutsal alan içerisinde ana yapıyı oluşturan tapınak, Tanrıça Hekate’ye adanmıştır. Tanrıça Hekate, Olympos tanrıları ile ilişkisi olmayan Anadolu’ya özgü bir tanrıçadır. Roma döneminde ay tanrıçası geceye ve karanlığa egemen bir varlık, büyü ve sihri elinde tutan kara güçler ecesi olarak tapınım görmüştür. Lagina Kutsal Alanı dört yılda bir olmak üzere her yıl tanrıça adına şenliklerin düzenlendiği, şenliklerde birkaç gün süren Anahtar Taşıma törenlerinin gerçekleştirildiği önemli bir kült merkezidir.
Hekate Kutsal Alanı 142x150 metre genişliğinde bir alanı kaplamaktadır. Kutsal alana apsidal planlı, İon düzeninde inşa edilen anıtsal bir giriş kapısı (propylon) ile girilmektedir. Alanın dört tarafı Dor düzeninde inşa edilen üzeri kapalı dinlenme ve gezinti yerleri (stoa) ile çevrilidir. Güneybatıdaki stoanın ön bölümünde kutsal alandaki törenleri izlemeye gelen ziyaretçiler için yapılan oturma basamakları da bulunmaktadır. Kutsal alanın ortasına yakın bir yerde, kuzeybatı-güneydoğu yönünde beş basamaklı bir altyapı üzerine inşa edilen Hekate Tapınağı yer almaktadır. Yaklaşık olarak 29x22 metre ölçülerinde olan bu tapınak, Helenistik dönemin en önemli planı olan pseudodipteros planda ve Korint düzeninde inşa edilmiştir. Kurbanların kesilerek tanrıçaya sunuların gerçekleştirildiği yapı (altar) tapınağın güneydoğusunda yer almaktadır. Kutsal alan içerisinde yapılan araştırmalara göre alanın güneydoğu bölümünde tapınak rahiplerinin evleri ile Tanrı Serapis ve İmparator Augustus adına inşa edilen küçük tapınakların (naiskos) varlığı da bilinmektedir. Altarın güneybatı yönüne bir şapel ve şapel ile tapınak arasına devşirme malzemelerle bir yapı inşa edilerek bu alan Bizans döneminde de dinsel amaçlı kullanılmaya devam etmiştir.
Referanslar
Büyüközer, A. (2006). Lagina Hekate Tapınağı’nın Matematiksel Oranları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Erhat, A. (2000). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi; Tırpan A. A. (2006). Koranza Antik Kentindeki Hekate Kutsal Alanı. İçinde; Türk Tarih Kongresi XV(I) (ss. 189-204): Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları; Söğüt, B. ve Gider-Büyüközer, Z. (2018). Stratonikeia ve Lagina 2017 Yılı Çalışmaları. İçinde; A. Dilme (Hazırlayan), Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 1 (ss. 373-376). Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayını.