Kızıldağ Milli Parkı

Doğal ve Kültürel Miras Ulusal Park

(Isparta, 1969 - )

Isparta’nın Yenişarbademli ve Şarkikaraağaç ilçesi sınırları içerisinde bulunan Kızıldağ Milli Parkı’nın, 2.316 hektar olan mavi sedir ormanı kısmı 1969 yılında ilan edildi. Park, 1993 yılında Beyşehir Gölü’nün bir kısmını içine alacak şekilde genişletildi ve 59600 hektara çıkarıldı. Son olarak 2018 yılında Beyşehir Gölü çevresindeki 21 yerleşim merkezi ile tarım alanları milli park sınırı dışına alınırken, ender dağ ekosistemi özelliğine sahip Dedegöl Dağları ise milli park sınırlarına ilave edilerek 80.200 hektarı koruma altına alındı. Parkın kaynak değerleri; dağlık arazi yapısı, doğal orman alanları, zengin bitki örtüsü, geleneksel yaylacılık faaliyetleri ve zengin peyzaj değeridir.

Jeolojik olarak kalkerler ve karstik yer şekillerine sahip olan milli parkın güneybatısındaki Dedegöl Dağı (2.987 metre), Orta ve Batı Torosların en yüksek tepesidir. Dağın yamaçları yılın 10 ayı boyunca karla kaplıdır. Bu dağın kuzeydoğusunda, 20 kilometreden uzun olduğu tahmin edilen ve henüz keşfi tamamlanmamış Pınargözü Mağarası bulunmaktadır. Mağaranın başlangıç ve bitişi arasında kot farkı 720 metredir. Mağaranın içinde birçok sifon, değişik büyüklükte gölcükler, şelaleler, damlataş havuzları ve her türden damlataş birikimleri bulunmaktadır. İçerisinden büyük bir kaynak (Çay Dere) çıkmaktadır. Dedegöl Dağı’nda bulunan ve 1996 yılında keşfedilen Kuyukuyu Mağarası ise 832 metre derinliği ile Türkiye’nin en derin üçüncü mağarasıdır. Bu bölge mağaralar yönünden oldukça zengin olup Tuzla, Karataş gibi birçok mağara bulunmaktadır. Dedegöl Dağı’nda bulunan Karagöl görülmeye değerdir.

Akdeniz Bölgesi orman kuşağından, İç Anadolu step bölgesine geçiş zonunda yer alan ve sulak alan bakımından zengin göller bölgesinde yer alan Kızıldağ Milli Parkında; orman, çayır, kayalık, sulak alan (göl ve akarsu), mağara ve step, alpin zon ekosistemleri bulunmaktadır. Parkın Kızıldağ bölümünde İran-Turan elementi, Dedegöl dağında ise Akdeniz elementi tür sayısı oldukça fazladır. Dedegöl Dağı’nda alçak kesimlerde meşe ve kızılçam toplulukları, yükseldikçe karaçam, Toros göknarı, sedir karışık ormanları, ağaç sınırı üzerinde dağ bozkırları, boylu ardıç ve kokulu ardıç toplulukları oldukça geniş yayılış göstermektedir. Dedegöl Dağı’nın yüksek kesimlerinde birçok bitki türü bulunmaktadır. Bu türlerden Sempervivum ispartae (kaderotu) ve Silene ispartensis‘in bilinen dünya dağılımı Dedegöl dağları ile sınırlıdır.

Milli parkta yükseklik ve bakının değişmesine bağlı olarak bitki toplulukları arasındaki farklılıklar belirginleşmektedir. Parkın göle bakan yamaçlarında ardıç ve karaçam ormanları, iç bölgelerde karaçam, sedir, toros göknarı, titrek kavak, ardıç, meşelerden oluşan saf veya karışık ormanlar yayılış göstermektedir. Alanın milli park ilan edilme nedenleri arasında bulunan sedir ormanlarının bulunduğu alan, dünyanın oksijen değerleri açısından en zengin bölgelerinden biri olma özelliğini taşımaktadır. Yumrutaş Tepe, Kütüklük sırtında bulunan Karaçam meşceresi anıt niteliğindedir. Bu ekosistem içerisinde saf titrek kavak ormanları, Türkiye’nin endemik bir türü olan Kasnak meşesi ormanları dikkat çekmektedir. Yine Zeybektepe’den başlayarak, güneye Dedegöl Dağı’na doğru yayılış gösteren boylu ardıç ormanları da büyük alanları kaplamaktadır. Akarsu ve çeşme kenarlarında ak söğüt, ak kavak türleri görülmektedir.

Beyşehir Gölü’nün kuzeybatı bölümü milli park sınırları içerisinde bulunmaktadır. Gölde sazlık-bataklık alanlar çok geniş bir yüzde ile temsil edilmemektedir. Gölde bulunan nilüferler, su sümbülü, saz, kamış, su çoban değneği türleri bu ekosistemdeki en önemli bitkilerdir. Alanda; 201’i endemik 1.124 tür, 101 alttür, 28 varyete tespit edildi.

Milli park, farklı ekosistemleri barındırması sebebiyle çok sayıda hayvan türünü de barındırmaktadır. Milli park; dört iki yaşamlı, 16 sürüngen, 12 balık, 11 memeli tür yaşamaktadır. Milli park içerisinde 173 kuş türü tespit edilmiş olup Beyşehir Gölü’nde su kuşları toplulukları kaydedilirken, iç kesimlerde ötücü kuşlar, keklikler ve yırtıcı kuşlar görülmektedir. Dedegöl Dağı’nda kaya kartalı ve sakallı akbaba alanda yaşayan önemli yırtıcı kuş türlerindendir. Beyşehir gölünde bulunan sazlık alanlar birçok su kuşu için üreme alanıdır. Milli parkta; kurt, tilki, yaban domuzu, sansar, tavşan gibi memelilere rastlanmaktadır.

Milli park, daha çok rekreasyon ve sağlık amaçlı ziyaretçi gelmektedir. Park; jeolojik yapı gözlemi, bitki ve kuş gözlemi, kampçılık, doğa yürüyüşü, piknik, fotoğrafçılık ve konaklama imkânı sunmaktadır. Park içinde, biri Kızıldağ ve diğeri Yenişarbademli bölümünde olan iki adet günübirlik kullanım alanı ve özel sektör tarafından işletilen bir otel bulunmaktadır. Bu alanlarda; beş adet bungalov, kır lokantası, büfe, çadırlı kamp alanı tuvalet ve çeşme bulunmaktadır.

Parkın Kızıldağ bölümü bol oksijen üretimi ve temiz havası nedeniyle solunum yolları rahatsızlığı bulunanlar için uygundur. Parkta 1.840 metre yükseklikteki Büyüksivri tepesine tırmanış ve doğa yürüyüşü yapılabilir. Sindel, Küre, Karamık, Körkuyu, İncebel, Malanda yaylalarında belli dönemlerde konaklayan Honamlı Yörükleri, yörede yaylacılık kültürünü yaşatmaktadırlar. Temmuz ayının ikinci pazarında Kızıldağ Milli Parkı'nda düzenlenen Helva Bayramı görülmeye değerdir.

Pınargözü Mağarası ve buran çıkan Çay Deresi dışında, adalarda bulunan Kudabadat Sarayı, Kız Kulesi ve Kilise Adası, Milli Park’ın diğer doğal ve kültürel kaynak değerleri arasındadır. Isparta’ya 121 kilometre, Konya’ya 156 kilometre ve Eğirdir’e 91 kilometre uzaklıktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

http://kizildag.tabiat.gov.tr/, (Erişim tarihi:13.11.2019); Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (2006). Kızıldağ Milli Parkı Analitik Etüt ve Sentez Raporu; Kervankıran, İ. ve Eryılmaz, A. G. (2014). Isparta İli Milli Parklarının Rekreasyonel Faaliyetlerde Kullanımı, Marmara Coğrafya Dergisi, 29: 81-110; Mutlu, B. ve Erik, S. (1998). Kızıldağ (Isparta) ve Çevresindeki Alanlarının Floristik Analizi. XIV. Ulusal Biyoloji Kongresi (ss. 420-440). Samsun; Şimşekli, M., Tabur, M. A. ve Kara, C. (2011). Kızıldağ Milli Parkı’nın (Isparta) Kuşları, Tabiat ve İnsan, 1: 32-42.