Karacasu Pidesi
GASTRONOMİ Türk Mutfağı DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Anadolu Mutfağı Yemek/Yiyecek Somut Olmayan Kültürel Miras Coğrafi İşaretli Ürün Gastronomik Değer Pide
-
2025
Türk Dil Kurumu'nun sözlüğüne göre pide, “Mayalı hamurdan yapılan, isteğe göre üzerine yumurta, kıyma, peynir, pastırma vb. konarak pişirilen, ince, yayvan yiyecek” olarak tanımlanmaktadır.
Pide sözcüğü Yunancada “yumuşak ve ince ekmek” anlamına gelen “peptos” (pişmiş) kelimesinden gelmektedir. Türkçeye “XV. yüzyıla kadar dayanmaktadır. Selçuklu ve Osmanlı döneminde yaygın olarak tüketilen ekmek çeşitlerinden biridir.
Karacasu Pidesinin Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:
Aydın'a bağlı Karacasu ilçesinin sembolü hâline gelen Karacasu Pidesi, 100 yılı aşkın süredir ilçede üretilmekte olan bir fırıncılık ürünüdür. Karacasu Pidesi; “açık kıymalı pide, kaşar peynirli pide, kuşbaşılı pide, beyaz peynirli yumurtalı pide, yuvarlak kıymalı pide ve tahinli pide olmak üzere altı çeşitte yapılır”. Pide hamurunun bileşenlerini özel amaçlı buğday unu (pidelik), yaş hamur mayası, içme suyu ve tuz oluşturmaktadır. Karacasu pidesinin hamuru, ince ve elastik olmalıdır. Hamurun bir süre mayalanması için bekletilmesi gerekmektedir. Mayalandıktan sonra belli oranlarda kesilen hamurlar “pasa” verilen ahşap tezgâhın içerisinde bezle örtülü olarak dinlendirilir ve kullanıma hazır hale getirilir. Karacasu Pidesinin boyutları pide çeşidine göre değişir. Kıymalı pide, Kaşar peynirli pide, Kuşbaşılı pide, Beyaz peynirli yumurtalı pide çeşitlerinin bir porsiyonu için uzunlukları 40-45c santimetre, en ise sekiz-on santimetre ve görünümü kano şeklindedir. Yuvarlak kıymalı pide çeşidinin görünümü dairesel olup, çapı 13-15 santimetredir. Tahinli pide çeşidinin görünümü yuvarlak kıymalı pide gibi dairesel olup çapı 20-25 santimetredir. Pide hamuru elle açılır. Pide, altında tuz ve cam kırıkları bulunan, ateş tuğlası ile döşenmiş kara fırında, odun ateşinde 270°-300°C’de pişirilir. Ayrıca, Karacasu Pide çeşitlerinin pişirme kıvamı iyi bilinmesi gerektiğinden dikkat ve ustalık ister.
Karacasu Pidesinin çeşitleri;
- Kıymalı Pide: Dana kıyma, doğranmış soğan, domates, maydanoz, bir tatlı kaşığı kadar tuz, baharat eklenerek oluşturulan kıyma harcı, ince açılmış hamurun üzerine eklenerek fırında pişirilen pide çeşididir.
- Kaşar Peynirli Pide: Rendelenmiş tam yağlı kaşar peyniri ince açılmış hamurun üzerine işlenerek fırında pişirilen pide çeşididir.
- Kuşbaşılı Pide: Bıçakla kuşbaşı şeklinde kesilen etin içine yeteri kadar doğranmış domates, maydanoz, tuz, baharat ilave edilerek fırında pişirilen pide çeşididir.
- Beyaz Peynirli Yumurtalı Pide: Rendelenmiş tam yağlı beyaz peynir, maydanoz ve yumurta ile karıştırılarak elde edilen iç harç, ince açılmış hamurun üzerine işlenerek fırında pişirilen pide çeşididir.
- Yuvarlak Kıymalı Pide: Dana kıyma, doğranmış soğan, domates, maydanoz, bir tatlı kaşığı kadar tuz, baharat eklenerek oluşturulan kıyma harcı, 13-15 santimetre çapında dairesel olarak açılmış hamurun üzerine eklenerek fırında pişirilen pide çeşididir..
- Tahinli Pide: İç harcını tahin, beyaz toz şeker ve tereyağı oluşturmaktadır. Bu üç bileşen pide hamuru ile birlikte elle yoğrulur ve hamur kısa bir süre dinlendirilir. Elle bastırılarak 20-25 santimetre çapa ulaşıncaya kadar hamur dairesel açılır. Fırında pişirilerek müşterinin isteğine göre üzerine fıstık, ceviz vs. ilave edilerek servis edilen tatlı türünde pide çeşididir.
Yüzyıllardır süregelen pidecilik geleneği, Karacasu'nun ekonomisine ve turizmine önemli katkılar sağlamaktadır. Karacasu pidesinin ünü özellikle Ege Bölgesi'nde yaygın olmakla birlikte ülke sınırlarını da aşmaktadır. Karacasu'yu ziyaret edenler, mutlaka bu eşsiz lezzeti tatmakta; hatta bu lezzeti tatmak için özellikle tekrar gelmektedirler. Karacasu pidesi, sosyal ve kültürel alanda da etkisini göstermektedir. İlçede yapılan festivallere konu olmuştur. Her yıl düzenlenen festivalde, pideciler kendi rekorlarını kırmak adına en uzun pideyi yapma çabası içindendirler. Karacasu pidesi somut olmayan kültürel miras kaynaklarından biri olarak yöresel lezzetlerde yerini yer almaktadır. Karacasu tarihinde pidecilerin yoğun olarak bulunduğu sokağa “Ekmekçiler Sokağı“ adı verilmiş ve bu sokak yüzyıllardır süregelen pidecilik geleneğinin izlerini hala taşımaktadır. Özellikle, öğrenim çağındaki genç nesil bu değerlerin yaşatılması adına pidecilik mesleğine ilgi duymakta; hatta pidecilik mesleğini yarışmalarda konu edinerek katılım sağlamaktadırlar. Ayrıca bu kültürün yaşatılması adına Karacasu Pidesinin kısa tanıtım filmi de çekilmiştir. Filmde “Birbirimizi yemeyelim, oturup pide yiyelim" sözü tarihe iz bırakmıştır.
Karacasu pidesi, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından Coğrafi İşaret (Mahreç) olarak 2020 yılında tescil edilmiştir. Bu sayede Karacasu pidesinin adı ve kalitesi korunmuştur. Karacasu pidesi, Aydın'ın diğer yöresel lezzetleri olan ve coğrafi işaret alan Bozdoğan Pidesi, Nazilli Pidesi, Yenipazar Pidesi ve Söke Pidesi ile birlikte yörenin önemli yemekleri arasındadır ve bölge kültürünün tanıtılmasında önemli rol oynamaktadır.
Referanslar
Badem, A. ve Kurt, E. (2021). Zonguldak’ın meşhur bir unlu mamulü: Ereğli pidesi, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 13(25): 701-721; Türk Patent ve Marka Kurumu (2025), Karacasu Pidesi, (Erişim tarihi:22.02.2025), Erişim adresi: https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/f5b969cf-02ed-4eb8-b272-d4e4d4b2c74f.pdf; Türk Dil Kurumu Sözlükleri, (Erişim tarihi: 22.02.2025), Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/ ; Karacasu Kaymakamlığı, (Erişim tarihi: 22.02.2025), Erişim adresi: http://www.karacasu.gov.tr/karacasuda-pidecilik.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/aydin/karacasu-pidesi-tanitim-filmi-tum-dunyaya-baris-mesaji-veriyor-10578145, (Erişim tarihi: 22.02.2025); https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/aydin/karacasunun-tahinli-pidesi-dunyanin-her-yerinden-siparis-aliyor-12761182, (Erişim tarihi: 22.02.2025); https://www.aydinhedef.com.tr/pide-yemek-icin-kilometrelerce-yol-katettiler, (Erişim tarihi: 22.02.2025); https://www.sesgazetesi.com.tr/karacasunun-pidesi-ve-comlegi-birincilik-kazandirdi-12381840, (Erişim tarihi: 22.02.2025); https://www.sesgazetesi.com.tr/pidenin-ana-vatani-tartismasi-yeni-boyut-kazandi-karacasuda-300-yildir-pide-yapiliyor-2817719, (Erişim tarihi: 22.02.2025).