Nevşehir’in Avanos ilçesinde bulunan Dr. Hacı Nuri Bey Konağı içinde yer almaktadır. Hacı Nuri Bey Konağı, Dr. Hacı Mehmet Nuri Bey tarafından 1902 yılında yaptırılmış olup 1980’li yıllarda Kültür ve Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdürlüğü’ne devredildi. Geniş bir avlusu, giriş ve ona bağlı iki kat olmak üzere toplam üç katı ve 16 odası olan konak, günümüze kadar çeşitli amaçlarla kullanıldı. 2019 yılında ise Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Nevşehir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi arasında imzalanan protokol ile konağın müze olarak kullanımı resmileşti.

Kapadokya Yaşayan Miras Müzesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi bünyesindeki Kapadokya Araştırma ve Uygulama Merkezi (NEVKAM) Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalar neticesinde 2019 yılının Haziran ayında faaliyetlerine başladı. Müzenin amacı, UNESCO’nun 2003 yılında kabul ettiği İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Korunması Sözleşmesi kapsamında İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi'ndeki kültürel mirasların ve bölgenin kültürel unsurlarının gelecek kuşaklara yaşatılarak aktarılmasını sağlamaktır.

Kapadokya Yaşayan Miras Müzesi, sergileme ve gösterimlerin yapıldığı üç kısma sahiptir. Müzenin Giriş bölümünde Karagöz Odası, Dokuma Odası ve Çocuk Oyunları Odası yer almaktadır. Çeşitli kuklalar ve gölge oyununun icra edildiği özel bir perdenin bulunduğu bu odada Karagöz sanatının özellikleri tanıtılmakta ve Karagöz gösterisi yapılmaktadır. Halı ve kilim dokumacılığının yapıldığı Dokuma Odası’nın içinde halı ve kilim dokuma aleti, yün eğirme aleti ile yöreye ilişkin kilim örnekleri sergilenmektedir. Çocuk Oyunları Odası’nda geleneksel çocuk oyuncakları yer almakta, çocuklarla birlikte çocuk oyunları oynanmakta ve oyuncak atölyeleri düzenlenmektedir.

Müzenin birinci katında Gelin Odası, Geleneksel Sohbet Toplantıları Odası, Masal Odası, Tafana, El Sanatları Odası, Halk Hekimliği ve İnanışları Odası bulunmaktadır. Gelin Odası’nda Nevşehir âdetlerine göre bir gelinin odasında olması gereken dantel ve işlemeler, çeyiz sandığı gibi olmazsa olmaz malzemeler yatak odasında serili şekilde sergilenmekte; düğün ve doğum âdetlerine ilişkin sözlü ürünler açıklanmaktadır. Geleneksel Sohbet Toplantıları Odası’nda geçmişe ilişkin çeşitli hikâyeler anlatılmaktadır. Masal Odası’nda ise yöresel masallar ziyaretçilerin yaş gruplarına göre farklı anlatıcılar tarafından icra edilmektedir. Eskiye ait mutfak eşyalarının bulunduğu Tafana’da yöredeki yeme içme kültürüne ilişkin âdetler hakkında bilgi verilmektedir. Ağaç baskı ve ebru çalışmalarından örneklerin gösterildiği El Sanatları Odası’nda müzeye gelen ziyaretçilere bu sanat dallarında uygulamalar yapılmaktadır. Halk Hekimliği ve İnanışları Odası’nda halk hekimliğinde kullanılan çeşitli otlara ve nazarlıklara yer verilmekte ve ziyaretçiler bilgilendirilmektedir.

Müzenin ikinci katı Âşıklık Geleneği’ne ayrılmıştır. Burada âşıklık geleneğinin yanı sıra Mevlevi ritüeli sema ve Alevi Bektaşi ritüeli semah hakkında bilgi verilmektedir. Ayrıca bu kültürel miraslar ziyaretçiler için canlı olarak icra edilmektedir.

Geleneği gelecek kuşaklara yaşatarak aktarma bağlamında etkileşimli bir müze olan Kapadokya Yaşayan Miras Müzesi, niteliği ve işleyişi bakımından bölgenin en önemli ve ilgi çekici ziyaret mekânlarından biri konumundadır.

Kapadokya Yaşayan Miras Müzesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Kapadokya Araştırma ve Uygulama Merkezi (NEVKAM) Müdürlüğü ve Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Türk Halk Bilimi Bölümü hocaları ile öğrencilerinin işbirliği ile 2019 yılında, Nevşehir'in Avanos ilçesinde bulunan tarihi Dr. Hacı Nuri Bey Konağına kurulmuştur. 

Dr. Hacı Nuri Bey Konağı, Mehmet Nuri Bey tarafından 1902 tarihinde yaptırılmıştır. Halk arasında Doktor Hacı Nuri Bey Konağı ve Doktor Nuri Bey Konağı olarak bilinmektedir. Bina bir dönem “Hükümet Tabipliği” uzun yıllar “Tekel Binası” olarak da kullanıldığı bilinmektedir. Bina, bölgeden çıkartılan sarı taş ve bazalt taşı adı verilen taşlardan yapılmış bir taş yapıdır. Bir avlusu ve üç katı bulunmaktadır. Orta kat balkonunun sol üst köşesinde yapım yılının ve "Maşallah" yazısının bulunduğu bir kitabe mevcuttur. Dış cephedeki ahşap aksamlı balkonlar, çatı saçaklarındaki ahşap işçilikler, revaklar, kapı ve pencere boşlukları, pencere ve balkonlarındaki demir korkuluklardaki işçilikler tarihi binanın dikkat çekici özellikleridir. Konağa ismini veren, Hacı Nuri Bey ise Avanos’un yetiştirdiği önemli kişilerdendir. 1878’de doğmuş ve 1941 yılında da vefat etmiştir. Hacı Nuri Bey, tıp eğitimi görmüş olup, askeri hekim olarak özellikle de Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaş’ında önemli görevler üstlenmiştir.

Kapadokya Yaşayan Miras Müzesi, somut olmayan kültürel mirasın yaşatarak korunmasını kurulma amacı edinmiş olup içerisinde, Karagöz sanatı, âşıklık geleneği, meddahlık geleneği, sema, semah, masal icrası, ebru yapımı, ıhlamur baskı sanatını yaşatarak, gelecek nesillere aktarmaktadır. Bunların yanında müzenin bahçesinde halk takvimi, halk mutfağı, halk hekimliği ve çocuk oyun ve oyuncaklarının, geleneksel kutlamaların gerçekleştirildiği bölüm ve bahçesi de mevcuttur. 

Kapadokya Yaşayan Miras Müzesi, bölgenin kültür turizm açısından kalkınmasına ve tanıtılmasında da önemli rol oynamaktadır.