Hıdırellez geleneği, Hızır kültü ekseninde oluşan bir bayram olarak bütün Türk coğrafyasında kutlanmaktadır. Türk halk kültüründeki genel inanç; Hızır’la İlyas’ın abıhayat içtikleri, Hızır’ın karada zorda kalanlara, İlyas’ın ise denizde zorda kalanlara yardım ettikleri, her yıl 6 Mayıs’ta buluştukları yönündedir. Türklerin Hıdırellez olarak kutladıkları bu gün; Gregoryen takvimine göre 6 Mayıs, Rumi takvime göre ise 23 Nisan’dır. Senenin 6 Mayıs’tan 8 Kasım’a kadar olan kısmına Hızır günleri; 8 Kasım’dan 6 Mayıs’a kadarki kısmına ise Kasım günleri denir. Bu tarih kışın bitişi yazın başlangıcı, yılbaşı olarak kabul edilir. Rûz-ı Hızır (Hızır’ın günü) olarak adlandırılan Hıdırellez günü, Hızır ve İlyas sözcükleri birleşerek halk ağzında Hıdırellez şeklini almış, sosyokültürel bir boyut kazanmıştır. Hıdırellez kutlamalarında Hızır ön plandadır ve İlyas’la ilgili bir pratiklere neredeyse hiç rastlanmaz. Hızır ismi direkt olarak yer almasa da Hızır’la ilgili inançların kökeni Kehf Suresine dayanır. Ancak İslami gelenekteki Hızır kültünün İslamiyet öncesi Türk geleneğindeki karşılığı olarak boz atlı yol iyesinden bahsedilebilir. Bu nedenle Hızır, Türk kültüründeki boz atlı iyesinin İslami bir forma dönüşmüş şekli olarak kabul edilebilir. Hıdırellez geleneği bahar bayramı niteliğinde kutlanan Orta Asya kültürü (Şamanizm), eski Anadolu kültürü (bolluk-bereket törenleri, ölümsüzlük), İslâm kültürü (Hızır İlyas motifi) ve Ortak Balkan Kültürü ile beslenmiş zengin kültür değerlerinin oluştuğu bir şenlik, tören ve bayram bütünüdür. Türk- İslam inancındaki Hızır kültüne karşılık Hristiyanlıkta da Saint Georges/ Aya Yorgi kültü yaygındır. Hıdırellez’le aynı tarih olan 6 Mayıs’ı Hristiyanlar da Aya Yorgi/Saint Georges günü olarak kutlamaktadır. Bu durum, kutsiyet arz eden kimi kişilerin, günlerin ve uygulamaların farklı toplumlarda farklı formlarla karşımıza çıkabildiğini ve kültürler arası etkileşimin gücünü göstermektedir. 

Hıdırellez, Hızır kültü merkezinde Türk toplumunun yüzlerce yıllık inanç ve eğlence kültürünü ortaya koyan önemli bir bayramdır. Her yıl 6 Mayıs tarihinde kutlanan Hıdırellez; öncesinden, kutlandığı gün sonuna kadar çeşitli pratikleri bünyesinde barındırmaktadır. Hıdırellez zamanı yaklaştığında, bu günü bayram coşkusuyla kutlamak için Türk toplumunda çeşitli hazırlıklar yapılmaktadır. Evlerin temizlenmesi, sıvanması, alışveriş yapılması gibi hazırlıkların çoğu Hızır’ın haneye misafir olması; bolluk, bereket, sağlık ve huzur getirmesi içindir. Hıdırellez günü çeşitli etkinliklerin yapılması, gül ağaçlarına ve sulara dileklerin bırakılması, yemeklerin yapılması, sofraların hazırlanması, ateşin üzerinden atlanması, yeşillikler arasında yuvarlanılması, salıncaklar kurulması, gençlerin kırlara çıkıp eğlenmesi, niyet çömlekleri hazırlanması ve çeşitli oyunların oynanması gibi pratikler birer sembolik form olarak değerlendirilebilir. Hıdırellez günü çalışmak, herhangi bir işle meşgul olmak, temizlik yapmak pek hoş görülmez. Küskünlerin barışması, küçüklerin büyükleri ziyaret etmesi ve bu şekilde toplumsal birlikteliğin sağlanması amaçlanır. Genç kızlar, niyet çömleklerinden çekilen manilerle o yılki talihlerini ve nasiplerini tayin ederler. Mantufar, mantuvar, martufal, martival adı verilen bu manilerle yapılan geleceğin tayin edilmesi uygulamaları Orta Asya’dan Balkanlara kadar bütün Türk coğrafyasında Hıdırellez eğlencelerinin vazgeçilmez uygulamaları arasındadır. Hızır kültüne bağlı olarak Hıdırellez günü yapılanlar, genelde ödül beklentisi ve ceza kaçınmasına dayalıdır. Hıdırellez’deki beklentiler ve dilekler Hızır’ın koruyucu ve yardımcı kimliğiyle ilişkilidir. Bunun yanında kaçınmaların arka planında da Hızır’a duyulan saygı ve onu incitmeme dileği vardır. Bunlara bağlı olarak Hıdırellez sabahı erkenden kalkılır, en güzel kıyafetler giyilir, kapılar ve pencereler açık tutulur, küskünler barıştırılır, tabiattaki hiçbir canlıya özellikle de yeşile zarar verilmez. Evde o gün temizlik yapmak nasibi süpürmek, kapıları kilitlemek ise Hızır’a kapıyı kapatmak olarak telakki edilir. Hıdırellez günü yapılan hemen her uygulamanın arka planında Hızır’ın bolluk, bereket ve dilekleri yerine getirmesine dair pratikler vardır. 

Geçmişten bugüne Türk sözlü kültüründe toplumsal belleğe aksetmiş şekilde: “Her geceyi Kadir, her geleni Hızır bil,” “Gözlersen yazı, bekle Hıdırellez’i,” “Hızır yardımcın olsun,” “Güz geçe, yaz gele; Hıdırellez tez gele,” “Kesene (sofrana) Hızır uğrasın,” “Bin ismi var, biri Hızır; nereye çağrılsa orada hazır,” “Hızır bereketiyle bereketlenesin,, “Allah Hızır’a yoldaş eylesin; Hızır yoldaşın, Kamber kılavuzun olsun,” “Kul daralmayınca, Hızır yetişmezmiş,” “Hızır gibi yetişmek” gibi atasözü, deyimler ve alkışlar hemen hemen bütün Türk coğrafyasında ortak olup Türk toplumunun Hızır’a ve Hıdırellez’e verdiği önemi yansıtmaktadır.

Hıdırellez şenlikleri; eskiden köylere yakın tekke, türbe ve yatır yanlarında, Hıdırlık adı verilen yeşil alanlarda yapılırken günümüzde bu uygulamalar eski canlılığını kaybetmiştir. Her ne kadar eski canlılığında olmasa da halen Hıdırellez Bayramı Türk halkının yaşamında varlığını sürdürmeye devam etmektedir. Halkın geleneksel kutlamaları yanında, çeşitli devlet kurumlarının yaptığı etkinliklerle bu kültürel mirasın gelecek nesillere aktarımı  yapılmakta ve Türk toplumunu bir arada tutan değerler korunmaktadır. Hıdırellez günü yapılan etkinlikler, yapılacak ulusal ve uluslararası tanıtımlarla birlikte Türkiye’nin kültür ve turizm hayatına da önemli katkılar sunmaya devam edecektir.