Şamanizm, şaman adı verilen kişilerin trans durumuna geçerek ruhlar âlemine yolculuk ettiği, doğaüstü varlıklarla iletişim kurduğu ve bu güçleri toplumun yararına kullandığı, karmaşık yapıya sahip bir inanç ve uygulamalar bütünüdür.

Şamanizm, bazı yaklaşımlara göre tam anlamıyla teşekkül etmiş bir din değil; tanrılar, ruhlar ve insanlar arasında aracılık yapan bir teknik ve uygulama biçimi olarak değerlendirilmiştir. Kimilerine göre ise şamanizm dini bir sistemdir, ancak hakkında yeterli bilgi sahibi olunmadığından kapsamı tam olarak ortaya konulamamaktadır.

Şamanist uygulamalar toplumsal ritüel, hastalık tedavisi, kehanet ve ruhsal dengeyi sağlama gibi işlevler taşımaktadır. Bu nedenle Şamanizm totemizm, ata kültü, hayvan kültü ve doğa kültleri gibi çeşitli sistemlerle iç içe geçmiş bir yapı arz etmektedir. Bazı araştırmacılar Şamanizmin Türkler arasında sonradan yayıldığını; IV-V. yüzyıllardan önce Orta Asya’da bilinmediğini savunmaktadır.

Şamanizmde doğaüstü varlıklarla iletişim kurabilme, ruhlar âlemine yolculuk yapabilme ve trans haline geçerek toplum yararına dinsel ve büyüsel uygulamalarda bulunabilme yeteneğine sahip kişiye şaman denir. Şaman kelimesinin kökenine dair en yaygın görüşe göre kelime, Mançu-Tunguz kökenlidir. Tunguzcada "şaman", "saman"; Mançu dilinde "sama" olarak geçmektedir. Bu form, Rusçaya oradan da bilim terminolojisine geçmiştir. Ancak başka görüşler kelimenin Sanskritçe "sramana" ve Palice "samana" sözcükleriyle ilişkili olduğunu hatta Çincede “şa-men” olarak karşılığı bulunduğunu öne sürmektedir. Bu görüşler Şamanizmin sadece Türk halklarına değil, Hint, Çin ve İran uygarlıklarına da özgü eski bir inanç biçimi olduğuna işaret etmektedir.

Türk topluluklarında “şaman” karşılığı olarak genellikle “kam” sözcüğü kullanılmıştır. Abdülkadir İnan, “şaman” ve “bakşı” terimlerinin yabancı kökenli olduğunu  belirtmiştir. Kırgız ve Kazaklar arasında rastlanan “bakşı” ya da "baksı" ifadeleri de Buda dini aracılığı ile gelmiştir.

Orta Asya bozkır medeniyetinde şaman, dinî âyinlerin hem yöneticisi hem de icracısıdır. Şamanın en temel özelliği, ruhlarla temasa geçebilme yeteneğidir. Bu durum, kamlık olarak adlandırılır ve şamanın trans halindeyken ruhunu başka bir boyuta yolculuğa çıkardığı kabul edilir. Kamlık, evreni ve evrendeki maddî âlemle ruhlar dünyası arasındaki ilişkiyi anlama ve algılama işlevi taşır.

Şaman, kendisine ilahî varlıklardan verildiğine inanılan birtakım güçler aracılığıyla diğer insanlardan ayrılır. Bu güçler sayesinde ruhların, iyelerin ya da Tanrı’nın sözlerini ayin esnasında topluma iletir. Şaman yalnızca kamlık halindeyken bu özel konuma sahiptir, trans hâli sona erdiğinde toplumun diğer bireyleri gibi normal bir yaşam sürer. Şamanın bu dönemde şiir söyleme ve sanatsal anlatım yeteneği de ortaya çıkar. Ancak bu söylemler yalnızca trans sırasında gerçekleşir ve trans sona erdiğinde şaman, söylediklerini ya da deneyimlediklerini hatırlamaz.