Elazığ’ın eski yerleşim adı ve tarihi kent. Elazığ’ın beş kilometre kuzeyinde yer almaktadır. Harput’un deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık 1.400-1.600 metre olup, Elazığ şehir merkezine kıyasla nispi yükselti farkı ise 400-600 metre civarındadır. Harput Platosu'nun üzerinde bulunmaktadır. 39° 15’ doğu enlemi ile 48°-43’ kuzey boylamı arasında yer almaktadır. Harput’a ulaşım, Elazığ’dan karayoluyla sağlanmakta olup, Elazığ Havaalanı’na uzaklığı 16 kilometredir. Ulaşım altyapısı iyi durumdadır. 2020 yılı itibarıyla Harput’un nüfusu 480’dir. 2018 yılında, UNESCO Dünya Geçici Miras Listesi’ne alındı. İlk yerleşim kalıntılarının Paleolitik Çağ’a kadar uzandığı, Hurriler, Hititler, Sümerler, Asurlular, Romalılar, Muşkiler, Urartular, Medler, Persler, Sasaniler, Artuklular, Selçuklular ve Osmanlılar gibi medeniyetlere ev sahipliği yapan Harput, tarihsel süreçte Harputaaş, Hısn-i Ziyad, Harputaş, Gaarbata, Harpurt, Kharpert, Suphane, Garpert, Ziata Castellum, Harputavanas, Karpata, Hartabırt gibi isimlerle anıldı. Bir açık hava müzesi görünümünde olan Harput’un, taş anlamındaki “har/kar” ve “berd/pert” anlamındaki kale sözcüklerinin birleşiminden oluşan “Taşkale” sözcüğünden türediği öne sürülen bu ismi, Harput Kalesi’nden aldığı tahmin edilmektedir. Geçmişte bir kale yerleşimi görünümünde olan Harput, 1085 yılında Türk hakimiyetine geçmesinden sonra şehirleşmeye başladı. XVII. yüzyılda Polonyalı Simeon ve Evliya Çelebi, XIX. yüzyılda Henry Fanshawe Tozer, XX. yüzyılda ise C.F. Lehman Haupt’un yazdığı seyahatnamelerde Harput ile ilgili o döneme ait bilgilere rastlamak mümkündür. Özellikle XIX. yüzyılda Doğu Anadolu’nun en büyük şehirlerinden biri olma rolünü üstlenen Harput’ta, XIX. yüzyılın ikinci yarısından sonra misyonerlik faaliyetleri doğrultusunda bir Amerikan Koleji açıldı. Harput’un turistik değerleri, 2016 yılında bulunan 4000 yıllık Harput kabartması, eğri bir minareye sahip olan Ulu Camii, Kurşunlu Camii, Alacalı Camii, Ağa Camii, Sarahatun Camii, Meryem Ana Kilisesi, Buzluk Mağarası, Harput Kalesi (Süt Kalesi), Cemşit Bey Hamamı, Dabakhane Suyu, Hoca Hasan Hamamı, Çubuk Bey Anıtı, Belek (Balak) Gazi Anıtı olarak sıralanabilir. Ziyaretçiler Harput’tan, Keban Barajı’nı seyredebilmektedir. Harput’a özgü bir geleneksel sohbet toplantısı olan Kürsübaşı geleneği, 2010 yılında UNESCO tarafından, somut olmayan kültürel miras değeri olarak kayıt altına alındı. Bu sohbet toplantılarında icra edilen Harput musikisi, kendine has bir özellik taşımakta olup, bu karakteristik özelliklerle bir saray müziği olma vasfını taşımaktadır. Harput’ta Fatih Ahmet Baba çınarları ve Sugözü Çınarı gibi anıtsal tabiat varlığı olarak tescil edilmiş asırlık anıt ağaçlar bulunmaktadır. Harput Mahallesi’nin büyük bir kısmının içerisine dahil olduğu Harput Kentsel Sit Alanı, yazın soğuk, kışın ise sıcak bir ortama sahip olan Buzluk Mağarası Doğal Sit alanı ve tarihi öneme sahip Harput Kalesi ve Civarı Arkeolojik Sit Alanı, Harput’a bir açık hava müzesi olma vasfını kazandıran zenginliklerdir. İnanç turizmi potansiyeli yüksek olan Harput, efsanelere konu olan Arap Baba Türbesi, Ankuzu Baba Türbesi, Mansur Baba Türbesi, Nadir Baba Türbesi ve Fatih Ahmet Baba Türbesi’ni bünyesinde taşımaktadır. Hava kalitesi iyi olup, bölgeye hâkim bir noktada yer almaktadır. Yaban hayatı bakımından zengin olan bölgenin tarihsel süreçte de bir avlak olarak kullanıldığından birçok kaynakta bahsedilmektedir.

Harput’u ziyaret eden turist sayısı ile ilgili istatistiki bir kayıt bulunmamakla birlikte, 2019 yılı verilerine göre Elazığ’ı 208.802 yerli, 4.796 yabancı turist ziyaret etti. Bu sayının büyük bir kısmının Harput’u da ziyaret ettiği tahmin edilmektedir. Ziyaretçilerin büyük çoğunluğunu Türkiye’nin farklı bölgelerinden gelen yerli turistler oluşturmaktadır. Ziyaretlerin çoğu yaz aylarında gerçekleştirilmektedir. Harput’un konum itibarıyla yüksek bir noktada yer alması ve kış aylarının soğuk ve rüzgârlı seyretmesi, bunda temel etkendir. Bunun yanında, yaz aylarında Elazığ kent merkezinden özellikle hafta sonu çok sayıda günübirlikçi, rekreatif faaliyetler için Harput’u ziyaret etmektedir. Ziyaretçi kitlesi çoğunlukla orta yaş ve üzeri yaş grubundaki kişilerden oluşmaktadır. Bunun temel sebebi, Harput’un ziyaret olarak tabir edilen önemli dini kişilikler, mezarlıklar ve ruhani atmosferiyle, eğlence konseptinden ayrılan bir turistik imaja sahip olmasıdır. Harput’ta, konaklama ihtiyacına cevap verebilecek bir adet dokuz odalı butik otel bulunmakla birlikte, Harput’un Elazığ’daki otellere olan uzaklığı yaklaşık altı-yedi kilometredir. 2020 yılı itibarıyla Elazığ’da, turizm işletme belgeli 20 konaklama tesisi yer almaktadır. Bu tesisler toplam 1.111 oda, 2.206 yatak kapasitesine sahiptir. Harput’ta turistik hareketleri hızlandıran en önemli gelişme, 11. 08. 1999 tarihinde gerçekleşen, XX. yüzyılın son tam güneş tutulmasının en iyi Harput’tan izlenebilmesi sebebiyle buraya yönelen ziyaretçi akınıdır. İzleyen yıllarda 2008-2009 yıllarında başlayan kapsamlı kamulaştırma çalışmaları, Harput girişindeki eski yapıların birleştirilip restore edilerek butik otele çevrilmesi, eski konaklardaki restorasyon çalışmaları, peyzajın ve altyapının gelişim göstermesi, Harput Kalesi’nde başlatılan Osmanlı Mahallesi kazı çalışmaları ve Harput’ta hizmet veren işletmelerin sayısının artması turistik ürün anlamında destinasyonun gelişimini hızlandırdı. Bütün bu yönleriyle Harput, henüz yeterli turistik talebi görememiştir

Yararlanılan Kaynaklar

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Elazığ Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) https://elazig.csb.gov.tr/elazig-tabiat-varliklari-i-4628, (Erişim tarihi: 26.12.2020); Elazığ Belediyesi (2020). Harput Kent Rehberi. https://www.elazig.bel.tr/kent-rehberi/harput/237. (Erişim tarihi: 26.12.2020); Danık, E. (1997). Harput Kalesi, Vakıflar Dergisi, 26: 313-334; Gaspak, A. (2015). Eskiçağ’da Harput’un Tarihi ve Dini Yapısı, İlahiyat Fakültesi Dergisi: 143-164; Günek, H. (1998). Harput ve Elazığ Şehrinin İklim Elemanlarının Karşılaştırılması ve İklim Koşullarının Çevresel Etkileri, TDV, Dünü ve Bugünü ile Harput Sempozyumu. Cilt-II: 365-380; Kültür ve Turizm Bakanlığı (Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü), https://elazig.ktb.gov.tr/TR-187349/harput.html, (Erişim tarihi: 17.12.2020). Sunguroğlu, İ. (1958). Harput Yollarında. Elazığ: Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları. No: 2.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Danık, E. ve Balaban, M. (2004). Harput Gezi Rehberi. Elazığ: Harput Kültür, Tarih, Turizm, Sosyal Hizmetler ve Çevre Vakfı Yayınları, No.1; Sakaoğlu, N. (2013). Şafak Uykusundaki Kent Harput. Ankara: Gülsan Eğitim ve Kültür Vakfı.