Gastro-rehber
GASTRONOMİ İŞ VE MESLEK Profesyonel Turist Rehberi
Gastro-rehber kavramı, İngilizce “gastro-guide” teriminden türetilmiştir. Gastro (mide) ve guide (rehber) sözcüklerinin birleşiminden oluşturulmuştur. Bu kavram özellikle XXI. yüzyılda alternatif turizm odaklarından gastronomi turizminin yükselişe geçmesiyle birlikte önem kazanmıştır. Kavramın sistematik olarak kullanımı, turizm bağlamında rehberlik hizmetine dikkat çeken Hall ve Sharples (2003) tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda rehberlik hizmetleri yalnızca bilgi aktarımı ile sınırlandırılmamış olup, kültürel mirasın taşıyıcılığı görevini de üstlenmiştir. Gastro-rehber, yiyecek ve içeceklerin üretim prosedürlerini, bölge kültürünü yansıtan envanterlerini, yemeklerin tarihsel kökeni ve hikâyesini, bölgeye göre taşıdığı anlamı ziyaretçilere aktaran uzmanlardır. Bir diğer ifadeyle gastro-rehberler hem yerel hem de küresel bazda farklı mutfak kültürü ve gelenekleri hakkında derinlemesine bilgi sahibi olan, ürünlerin yetiştirilme prensibi, yemeklerin nerede ve ne zaman tüketilmesi gerektiği, bölgenin genel ürün çeşitliliği ve tarımsal alanı, yemeklerin bölge içerisindeki tüketim şekilleri hakkında bilgi aktarımında bulunan kişilerdir. Bu yönüyle gastro-rehberler, kültürel aktarımı destekleyen ve destinasyonun yerel ekonomisine katkı sağlayan kişiler olarak ön plana çıkmaktadır.
Gastro-rehberlik ya da gastronomi rehberliği kapsamında yapılan çalışmalar genel olarak gastronomi turizmi, kültürel turizm, sürdürülebilirlik ve deneyimsel turizm kapsamında değerlendirilmektedir. Çalışmalar genel olarak gastro-rehberlerin, yerel gıda mirasının aktarımında ve korunmasında önemli bir rol oynadığını ifade etmektedir. Ancak bazı çalışmalar bu alanın, rehberlikte ticarileşmeye yol açabileceğini belirterek, aşırı turizmin getireceği olumsuz etkilere dikkat çekmektedir. Bu nedenle gastro-rehberlik alanında etik sorumluluk ilkesine yönelik yaklaşımları benimsemek esastır. Gastro-rehberlik kavramı bu bağlamda belirli olgular çerçevesinde gelişmektedir.
Gastro-rehberlerin sahip olması gereken temel özellikler aşağıdaki gibidir:
- Yerel ve ulusal bazda yemek kültürüne hâkim olmak.
- Dünyada gelişen gastronomi trendlerini takip etmek.
- Yemeklerin tarihini, kültürünü ve hikâyelerini aktarabilmek.
- Etik değerlere sahip olmak ve anlatımı kişiselleştirmemek.
- Yiyeceklerin bulunduğu coğrafya, pişirme teknikleri, tüketim ve sunum şekilleri, tarihsel ve kültürel anlamı hakkında bilgi sahibi olmak.
- Yeni gastronomi rotaları ve keşif atölyeleri hakkındaki bilgileri deneyim esnasında aktarabilmek.
- Mutfağın kültürel benliğine hâkim olarak destinasyonu genel ve gastronomik imajını güçlendiren kültür elçisi rolünü üstlenmek.
- Yiyecek-içecek pazarında yerel değerlerin korunmasını desteklemesi ve tur kapsamında sürdürülebilir yaklaşımları benimsemek.
- Duyu deneyimini yönlendirme ve kültürel farkındalık yaratma becerilerine sahip olmak.
- Gastronomi alanında akademik yetkinliğe sahip olmak.
Sonuç olarak, gastro-rehberlik ziyaretçilerin turizme yönelik değişen beklenti ve talepleriyle şekillenen bir rehberlik türüdür. Gastro-rehberler, deneyim alanlarını aktarırken ziyaretçilere bölgenin yiyecek ve içecek kültürünü duyusal, kültürel ve kimliksel bağlamda tanıtarak, bölgenin genel imajına dair bilgi sunmaktadır. Gastro-rehberlik kavramının anlaşılması, artan talep alanı ve kültürel-kimliksel sürdürülebilirliğe yönelik arayışın önemli bir göstergesidir. Aynı zamanda Türkiye’nin sahip olduğu gastronomik değerlerin tanıtımı noktasında sektörel ve alansal bilgiye sahip kişilerin varlığı önem arz etmektedir.
Referanslar
Akyurt Kurnaz, H. ve Güzel, Ö. (2022). Gastronomi Rehberliği, İçinde; Gastronomi Rehberliği (ss. 11-19). Ankara: Detay Yayıncılık; Ellis, A., Park, E., Kim, S. ve Yeoman, I. (2018). What is food tourism? Tourism Management, 68: 250-263; Eren, A. S., Ayyıldız, S. Ç. ve Aktaş, F. (2025). Contribution of gastro-guides to glocal gastronomic culture diversity strategies: A conceptual evaluation for Turkey. Strategic Diversity and Inclusion in Organizations: Unity in Variety, 217; Hall, C. M. ve Sharples, L. (2003). The consumption of experiences or the experience of consumption? An introduction to the tourism of taste, İçinde; Food Tourism Around the World (ss. 1-24). Butterworth-Heinemann; Prakash, J. ve Singh, K. B. (2021). Tasting tourism: A new phase towards experiencing indian cuisine after the pandemic, Anais Brasileiros de Estudos Turísticos: ABET, 11(1): 22.