Gastrofil

Gastronomi

Yemek yeme, hayatta kalmak için vazgeçilmez bir unsur olmakla birlikte; anlamı, ne tüketildiği, üretim yolları, kimin hazırladığı, kimlerle birlikte yendiği, gibi faktörler sebebiyle, sosyal bir olgu olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla, yemek sadece beslenmek ve doymak olarak algılanmamakta, aynı zamanda zevk almak için de tüketilmektedir. İnsanların önlerine yemek geldiğinde ortaya koydukları farklı bakış ve davranışlar ele alındığında Eski Yunan filozofu Eflatun yemek konusunda insanları Yaşamak için yiyen ve Yemek için yaşayan olarak ikiye ayırmış ve makbul olanın yemek için yaşayan olduğunu iddia etmiştir. Dahası bir insanın ne ve nasıl yediği Fransız avukat, politikacı ve ünlü bir gastronom olan Brillat-Savarin’in “Bana ne yediğini söyle, sana ne olduğunu anlatacağım” ve Escoffier’in “gerçek mutluluğun iyi yeme üzerine kurulu” olduğu sözleri yemeğin, insan karakterinin şekillenmesinde temel bir boyut olduğu inancını göstermektedir.

İyi yemek yemenin sanatı ve bilimi olarak kabul edilen gastronomi; Yunanca gastro; mide ve nomos; kural kelimelerinden oluşup; yeme ve içme konusundaki normlara atıfta bulunmaktadır. Fransız şair Joseph Berchoux’un La Gastronomie isimli şiirinde yer almasının akabinde Grimod’un The Almanach des Gourmands”eserinin ortaya çıkışından sonra gastronomi kelimesi İngilizce, İspanyolca ve İtalyanca gibi dillere uyarlandı ve ardından farklı kavramlar ( gastronomer, 1820; gastrophile, 1820; gastronome, 1823; gastrosophy, 1824; gastronomist, 1825; gastronomic, 1828; gastronomous, 1828 vb.) ortaya çıkmıştır. Gastrofilde (gastrophile) ortaya çıkan bu kavramlardan biridir. Yunan felsefesinde -phil, -phile, -philia gibi birçok eklenti, eklendikleri kelime gövdesine “Belirli bir koşul için bir eğilim sergilemek, belirtilen bir şeyi seven ya da güçlü bir şekilde etkilenen bir organizma” anlamı yüklemektedir. Bu bağlamda Gastro- + -phile (gastrofil) mutfağı ve yemeği hayatının merkezine koyan, midesine düşkün yemek yemeği seven kişi olarak tanımlanmaktadır. Literatürde gastrofil kavramının en yakın karşılığı; Farsça'dan Türkçe'ye giren, şikem- (mide) + -perver (seven, besleyen) sözcüklerinden oluşan şikemperver (midesine düşkün ve yeme içmeyi seven) anlamına gelen kelimedir.

Referanslar

Abramson, J. (2003). Legitimacy and Nationalism in the Almanach des Gourmands (1803–1812), Journal for Early Modern Cultural Studies, 3(2): 101-135; Brillat-Savarin, J. A. (2009). Thephysiology of Taste: Or Meditations on Transcendental Gastronomy. Londra: Everymans Library, 61; Cooper D. E. (2011). The perils and pleasures of food, Journal of Modern Wisdom, 1: 24-36; http://www.encyclo.co.uk/meaning-of-gastrophile, (Erişim tarihi: 25. 03. 2020); Morton, M. (2004). Cupboard Love 2: A Dictionary of Culinary Curiosities. Londra: Insomniac Press; Türkoğlu, H., ve Kozak, M. A. (2015). Türk Mutfağının Gelişiminde Gurmelerin Rollerine Yönelik Algılamalar, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 26(2) 207-220.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Rejack, B. (2009). Gluttons and Gourmands: British Romanticism and the Aesthetics of Gastronomy. (Yayımlanmamış doktora tezi). Amerika: Vanderbilt University.