İzmir’in kuzeyinde yer alan bir sahil kasabasıdır. Eski ve Yeni Foça olarak iki bölümlüdür. Eski tarihi dokusunu koruyabilen ve turizm destinasyonu olarak öne çıkan bölümü Eski Foça’dır. Doğuda Menemen, kuzeyde Çandarlı, batıda Ege Denizi ve güneyde İzmir Körfezi ile çevrili bir yarımada üzerine kuruludur. Karşısında İncir, Oral ve Fener adaları vardır. İyon yerleşimlerinin en önemlilerinden olan Foça adını kenti çevreleyen adalarında yaşayan Akdeniz fokları nedeniyle Phokaia antik kentinden alıyor. Köylerinde tarım ve hayvancılık geçim kaynakları olarak öne çıkarken, merkezinde ekonomik yapı turizm ve balıkçılığa dayanıyor. Özellikle yerli ziyaretçiler tarafından yaz aylarında en fazla tercih edilen destinasyonlardandır. İzmir’e yakınlığı ile günübirlik turizm faaliyetleri açısından da önem taşıyan Foça ayrıca ikincil konutların oldukça yoğun olduğu bir yerleşim yeridir. 2018 yılı itibarıyla nüfusu yaklaşık 33 bin olan destinasyon, yaz aylarında nüfusunun üç buçuk katı kadar ziyaretçi ağırlıyor.

İzmir’e 70 kilometre uzaklıkta yer alan Eski Foça ile İzmir arasında ortalama yarım saatte bir karşılıklı olarak otobüs seferleri düzenleniyor. Foça, İzmir Adnan Menderes Havalimanı’na 85 kilometre uzaklıktadır. İzmir’de hizmet veren banliyö treni sistemi İzban’nın faaliyete geçmesiyle İzmir-Aliağa arasındaki Hatundere istasyonunda inilerek aktarma otobüsleriyle Foça’ya ulaşmak mümkündür. Balıkçılığın ilçe ekonomisinde önemli bir yer tuttuğu Foça’da 10 gezi teknesi, 192 balıkçı teknesi ve 200 ticari ve özel tekne bulunuyor. Yerli ve yabancı turistler için mavi tur gezileri için önemli bir destinasyon olan Foça, aynı zamanda pek çok dalış noktası ile İzmir ilindeki önemi dalış turizmi alanlarından biridir.

Foça’da turizmin gelişimi 1980’li yıllardan itibaren başladı ve Foça’nın çehresi hızlı bir kentleşme ile değişmeye başladı. İkincil konut yapılaşmalarına rağmen Foça’nın diğer turizm bölgelerine (Çeşme, Kuşadası, Didim) göre sit alanı olarak korunan bir kıyı alanına sahip olması, Akdeniz Keşiş Fokları ve tarihi ve kültürel eserleri Foça’da turizm potansiyelini artıran unsurlar olarak öne çıkıyor. Foça ve çevresi çeşitli doğal güzelliklere sahiptir. Homeros’un Odysseia destanında anlattığı Siren Kayalıkları ve Foça önlerinde yer alan altı adet ıssız ada (Orak, İncir, Fener, Atatürk, Kartdere ve Metelik) bunların en önemlileridir. Foça’da toplam beş mavi bayraklı plaj bulunuyor.

Foça, deniz-kum-güneş turizminin yanı sıra tarih ve kültür motivasyonu ile seyahat eden ziyaretçiler için de birtakım çekiciliklere sahiptir. Eski tarihi dokunun önemli bir parçası olan geleneksel Foça evleri bunların başında yer alıyor. Foça’ya 10 kilometre uzaklıktaki kaya anıt mezar Taş Ev, yine bir kaya mezar olan Şeytan Hamamı, Sur ve Beş Kapılar Kalesi, Dış Kale, Yel Değirmenleri ve Osmanlı zamanından kalan hamamlar Foça’da gezilebilecek diğer tarihi yapılardır. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi öğretim üyelerinden Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal başkanlığındaki kazılar sırasında elde edilen bulgularda Phokaia antik kent tarihinin MÖ XI. yüzyıla dayandığı sonucuna ulaşıldı. Kazılar sonucunda MÖ 590-580 yılları arasında yapıldığı ortaya çıkarılan şehrin merkezinde ve hakim konumda olan Athena Tapınağı, MÖ 580 yılına tarihlenen Kybele Açık Hava Tapınağı, Anadolu’nun en eski tiyatrosu olan tiyatro ile arkaik duvar ve Heredot Duvarı Foça’daki tarihi yerlerdir.

Foça’nın turizm arzı ve talebi verilerine göre, 2018 yılında destinasyona gelen yerli ve yabancı ziyaretçi sayısı yaklaşık 22 bine, geceleme sayısı ise 40 bine ulaştı. Foça’da ortalama kalış süresi 1,8 gece olurken, tesis doluluk oranı yüzde 28’dir. İç pazarın hakim olduğu destinasyonda, dış pazarı daha çok Avrupalı turistler oluşturuyor. 2019 yılının Ocak ayı itibarıyla, biri çevreye duyarlı olmak üzere toplam sekiz işletme belgeli konaklama tesisi, 362 odaya ve 739 yatak kapasitesine sahiptir. Yatırım belgesine sahip tesis bulunmuyor. Ayrıca, Foça’da iki adet A grubu seyahat acentası faaliyet gösteriyor. Foça’da 2004 yılından itibaren her yıl yaz aylarında Uluslararası Foça Festivali düzenleniyor. 2018 yılında 11’incisi düzenlenen ve üç gün süren festivalde konser, söyleşi, yelken ve sörf gösterileri, yemek yarışmaları, plaj futbolu gibi birçok eğlence ve etkinlik yer aldı.

Yararlanılan Kaynaklar

Foça Belediyesi (2019). Foça Hakkında, http://www.foca.bel.tr/fo%C3%A7a_hakk%C4%B1nda-2-Fo%C3%A7a_Hakk%C4%B1nda.aspx, (Erişim tarihi: 05.07.2019); Foça Kaymakamlığı (2019). Tarihçe, http://www.foca.gov.tr/tarihce, (Erişim tarihi: 05.07.2019); Gümüş, N. ve Özüpekçe, S. (2009). Foça’da Turizmin Ekonomik, Sosyal, Kültürel ve Çevresel Etkilerine Yönelik Yerel Halkın Görüşleri, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2): 388-417; İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019a). Foça, https://izmir.ktb.gov.tr/TR-77451/foca.html, (Erişim tarihi: 05.07.2019); İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019b). İstatistikler ve Veriler, https://izmir.ktb.gov.tr/TR-77218/istatistikler-ve-veriler.html, (Erişim tarihi: 5.7.2019).