Narmanlı Cami, Erzurum'un Yakutiye ilçesinin Tebrizkapı semtinde, Narmanlı Mahallesi'nde ve Çifte Minareli Medrese’nin doğusunda yer almaktadır. Yapının tarihi girişi kapısı üzerinde bulunan mermer kitabe talik hatlı olup   0.40 x 0.50 metre ölçülerindedir.  Dört satırlık kitabeye göre yapı 1151 H.-1738 M. yılında Sultan I. Mahmud (1730-1754) döneminde Narmanlı Hacı Yusuf Efendi tarafından inşa ettirilmiştir. Kitabe metni şöyledir: 

Narmanî Hacı Yusuf cami’i itdi bina. 

Ola Makbul-i Huda idüb gavs-ı Hur-i cinan 

Fikr tarihin iderken Veysiya Hâtıf dedi:

 Ma’bed-ecell-i ibadet secdegâh-i ârifîn

Caminin vakfiyesi ise inşasından çok sonra H.1189 / M.1775 yılında tescil ettirilmiştir. Bu vakfiye kaydına göre vakfın sahibi babası Salih’tir. Caminin önünde duvarlarla sınırlandırılmış hazirede Narmanlı Hacı Yusuf ve ailesine ait olduğu söylenen mezarlar yer alır. Caminin doğu ve güneyindeki mezarlarda ise devlet bünyesinde görev almış kişilerin, şehrin tanınmış simalarının ve yakınlarının kabirleri bulunmaktadır. Bu mezar yapılarının, Erzurum eski valilerinden Siyavuş Paşa başta olmak üzere Musa Paşa, Zeliha Hatun, Mülazım Osman Ağa, Lütfullah Efendi, Salih Efendi, Hacı Salih Çelebi ve Şeyh Şamil’in silah arkadaşı Hasbulat Bey’e ait olduğu tespit edilmiştir. Yine caminin yaklaşık 50 metre güneyinde de Ahibaba Türbesi yer alır. Ayrıca Narmanlı caminin kuzeybatı avlu duvarına konumlandırılmış, sivri kemerli, iki gözlü, tarihi bir çeşme bulunmaktadır.

Büyük boyutlu kesme taş malzeme ile inşa edilen kare planlı cami, tek kubbeli olup kubbe geçişleri tromplarla sağlanmıştır. Girişi kuzeyde olan yapının bu bölümünde, duvara bağımsız altı taş sütun tarafından taşınan beş gözlü son cemaat yeri bulunur. Son cemaat yerinin üzeri ortadaki yanlara göre daha büyük ele alınan beş kubbe ile kapatılmıştır. Kuzeybatı köşede ise beden duvarları üzerinden yükselen kesme taş malzemeli minare kare kaideli, silindirik gövdeli ve tek şerefelidir. Caminin doğu ve batı cephelerinde dikdörtgen formlu düz lentolu pencereler altta iki, üstte bir tane olup bu pencere sayısı güney ve kuzey cephede mihrap ve kapı kullanımdan dolayı altta iki adet olarak değerlendirilmiştir. Kuzey cephedeki pencereler diğer cephelerdeki pencerelerden farklı olup, burada Gümrük Camisi’nde olduğu gibi bu pencerelerin üzerinde sivri kemerli alınlıklara yer verilmiştir. Aynı zamanda yapının aydınlatmasına kubbenin oturduğu sekizgen kasnağın her yönüne açılan pencereler ve ana yönlerde değerlendirilen alçı şebekeli pencerelerde katkı sağlamaktadır. 

Kuzey cephede bulunan basık kemerli kapı, silmelerle oluşturulan dikdörtgen çerçeve içerisinde çift kademeli sivri kemerle oluşturulmuştur. Harime geçiş veren bu kapının karşında güney yönde iki yanda sütunceleri bulunan mukarnas kavsaralı mihrap ve hemen yanında yenilenmiş minber bulunur. Kuzeyinde ise sekiz ahşap desteğin taşıdığı kadınlar mahfili dikkat çeker. 

Mahfilin kalemişi süslemeleri XVI. yüzyıl klasik Osmanlı ve XVIII. yüzyıl geç dönem sanat üslubuyla yorumlanmış motiflerle bezenmiştir. Lale, gül, karanfil motifleri kemer aynalarında, sümbül ve menekşeler bahar dallarıyla sütunların mukarnas başlıklarında siyah tahrir uygulamarıyla kompoze edilmiştir. Kubbelerde görülen kalemişleri ise sıva üstü tekniğiyle son dönem uygulamalarıdır.

Narmanlı Camii'nin önünde bulunan geniş avlu, cenazelerin sıklıkla buradan kaldırılmasına olanak sağladığından halkın camiye Hüzünlü Cami olarak adlandırmasına neden olmuştur.