Cimcime Hatun Kümbeti'nin hangi yılda ve kim adına yapıldığı bilinmemektedir. Fakat XIII. yüzyılın sonu ve XIV. yüzyılın başlarında inşa edildiği tahmin edilmektedir. Bazı rivayetlere göre kümbet Erzurum Emirlerinden biri adına yaptırılmıştır. Anlatılan başka bir rivayete göre kümbet Firuze isimli bir kadın için inşa ettirilmiştir. Bazı araştırmacılar ise kümbetin kaybolan kitabesinin bulunduğundan, yapının 1304 yılında Ahmet adlı bir kişinin kızı adına yaptırıldığından ve kümbetin gerçek isminin “Hencal” ya da “Henkal” olduğundan bahsetmektedir.

Cimcime Hatun Kümbeti, 2009 yılında çevresinde bulunan atıl durumdaki dükkân yapılarının temizlenmesi sonucu ortaya çıkarılmıştır. Mimari açıdan bakıldığında kümbetin silindirik kaideli, hem içten hemde dıştan silindirik gövdeli ve alt kısmında da kriptası bulunan iki katlı bir planı bulunmaktadır. Kripta; bir kilise ya da başka bir binanı altında bulunan taş odadır. Bu tarz odalarda genellikle tabut ya da lahit gibi dini unsurlar bulunur. Cimcime Hatun Kümbeti'nin kripta bölümüne yapının kuzeyindeki bir kapıyla girilmektedir. Kriptanın doğu ve batı cephesinde birer tane mazgal tarzında pencere bulunmaktadır. Aynı zamanda bu gizli odanın içinde iki mezar ve mumya odası bulunmaktadır. Bu mezarların çevresi kiremitlerle örülmüştür. Mezarlarda bulunan kemikler ise kıbleye doğru çevrilerek gömülmüştür. Kripta odasında bulunan bu kemik ve mezarların kimlere ait olduğu bilgisine ulaşılamamıştır.

Kümbetin içerisi güney, doğu ve batı cephelerinde bulunan üç pencere ile aydınlatılmaktadır. Güney cephede bulunan pencere aynı zamanda mihrap olarak da kullanılmıştır. Güneyde bulunan bu pencere diğerlerine oranla daha büyük tutularak tüm dikkat bu pencereye çekilmeye çalışılmıştır. Kümbetin dış cephesinde on iki adet yuvarlak kemere yer verilmiştir. Yapının inşasında tamamen düzgün kesme taş kullanılmıştır. Genel olarak bu kümbet oldukça sade bir mimariye sahiptir. Bu özelliğiyle de diğer mezar anıtlarından ayrılmaktadır. 

Günümüzde Erzurum şehir merkezindeki Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan Cimcime Hatun Kümbeti eser olmasına rağmen gereken ilgiyi görememektedir. Kümbet 2011 yılında yüzeysel de olsa bir restorasyon sürecinden geçmiştir.