Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: Filiz GÜMÜŞ DÖNMEZ (2019) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: Fatih KARTAL (2020) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

Ankara, Kırıkkale, Kayseri, Sivas, Erzincan, Erzurum ve Kars güzergahını içeren Doğu Ekspresi, Cumhuriyet döneminde yapılan demiryolu hattı üzerinde hizmet vermektedir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde demiryolları Anadolu’nun sadece batı ve güney taraflarında bulunmaktaydı. Ancak Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Savaşı’nda bu demiryolu hizmetinin yetersizliği çok fazla hissedildi. O dönemde Doğu Anadolu Bölgesi’ne yönelik demiryolu hattının bir an önce tamamlanma çabasının temel gayesi savaş dönemindeki aksaklıkları bir kez daha yaşamamak, Anadolu’nun doğusu ile batısı arasındaki ulaşımı kurmak ve bu sayede ülkenin gelişmesi için altyapı desteği sağlamaktır.

1924 yılında bir karış fazla şimendifer parolasıyla başlatılan demiryolu inşaatı yaşanan tüm maddi kaynak sıkıntısı, yerli-yabancı şirket çatışmaları ve uzman eksikliği gibi zorluklara rağmen gecikmeli de olsa tamamlanarak başarıya ulaştı. Her ne kadar günümüzde turizm ile popüler hale gelmiş olsa da Doğu Ekspresi sefere çıktığı 15.05.1949 yılından beri Ankara’dan Kars’a, Kars’tan Ankara’ya sefer düzenlenmektedir. 1933 kilometrelik bir demiryolu ağını kapsayan Doğu Ekspresi, son yıllarda turizm amaçlı ilginin artmasıyla birlikte iki farklı sefer seçeneği sunmaktadır. Birincisi yıllardır Ankara-Kars- Ankara seferini yapan ve yaklaşık 24 saat (bir gün 13 dk. gidiş, bir gün 22 dakika) dönüş süren ana hat tren seferidir. İkincisi ise, Doğu Ekspresi tren seferidir. Bu sefer, tamamen gezi amacı taşımakta olup duraklarda daha fazla molaları kapsamaktadır. Bu nedenle, Ankara-Kars güzergâhı bir gün yedi saatte tamamlanmakta iken Kars-Ankara istikameti ise bir gün beş saat 20 dakika sürmektedir. Bu bağlamda, Ankara-Kars yönündeki seferde iki saat 20 dakika Erzincan, üç saat Erzincan İliç ve üç saat Erzurum molaları mevcut iken Kars-Ankara yönündeki seferde ise Sivas Divriği’de iki buçuk saat ve Sivas Bostankaya’da üç buçuk saat gezi molaları vermektedir.

Doğu Ekspresi’nde pulman, örtülü kuşetli, yataklı ve yemekli olmak üzere çeşitli vagonlar yer almaktadır. Pulman vagonlar, normal koltuklardan oluşmaktadır; her sırada iki çiftli ve bir tekli olmak üzere üç oturma sırası bulunmaktadır. Örtülü kuşetli vagon, dört kişilik oturma koltuklarının bulunduğu ve aynı zamanda koltukların yatağa dönüştüğü vagon tipidir ve oda şeklindedir. Yataklı vagon iki kişi kapasiteli bir oda olup içinde buzdolabı, masa ve lavabo bulunmaktadır. Yemekli vagon ise, içinde yolculara hizmet vermek üzere restoranı bulunan vagon tipidir. Türkiye’nin İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde kış mevsimi genel olarak sert ve kar yağışlı geçmektedir. Karlı havanın doğal manzarası ve bu havada tren yolculuğu yapmak ise ayrı bir keyif unsurudur. Bu bağlamda, son yıllarda sosyal medyanın gücü ve gençlerin ilgisiyle birlikte Doğu Ekspresi ayrı bir boyuta ulaşmıştır. Doğu Ekspresi tren yolculuğunu tercih edenlerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Ayrıca, Doğu Ekspresi’ni tercih edenlerin sayısının artması Ankara-Kars arasında da turizm hareketliliğine arttırmıştır.

Yararlanılan Kaynaklar

Çakmak, V. ve Altaş, A. (2018). Sosyal Medya Etkileşiminde Tren Yolculukları: Doğu Ekspresi ile İlgili Youtube Paylaşım Videolarının Analizi, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(1): 390-408; Doğan, M, Pekiner, A. B. ve Karaca, E. (2018). Sosyal Medyanın Turizm ve Turist Tercihlerine Etkisi: Kars-Doğu Ekspresi Örneği, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 15(3): 669-683; Küçükuğurlu, M. ve Saylan, G. F. (2008). Şimendiferin Erzurum Yolculuğu, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 38: 313-342; Sarıaslan, Ü. (2004). Demirağlardan Örümcek Ağlarına. İstanbul: Otopsi Yayınları; Temizgüney, F. (2015). Demiryolu Ulaşımının Erzurum’a Katkıları, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 53: 255-272, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları (2019). http://www.tcddtasimacilik.gov.tr/, (Erişim tarihi: 14.11.2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları (2019). http://www.tcddtasimacilik.gov.tr/, (Erişim tarihi: 14.11.2019).

2 / 2

1927 yılında Ankara-Kayseri arasındaki hat tamamlanarak 1930 yılında Sivas Şarkışla Garı’nın hizmete girmesiyle Ankara-Sivas rotası tamamlandı. 7 Ekim 1938’ de ise Erzincan, yaklaşık bir yıl sonra 6 Eylül 1939’da da Erzurum’a ulaşan hat, Rusların daha önce inşa etmiş oldukları Erzurum-Kars demiryoluna bağlandı. Böylece Sivas Erzurum hattının da tamamlanarak Kars’a bağlanmasıyla birlikte bugün kullanılan Doğu Ekspresi rotası oluşturuldu. Hattın tamamlanması ve hizmete açılmasıyla birlikte 13 Ekim 1948 yılına ait Cumhuriyet Gazetesi’nde Yataklı Vagonlar manşetiyle hattın ilanı yapıldı, ilandan sadece dört gün sonra ilk seferine başlayan Doğu Ekspresi’nin hizmete girdiği haberleri 18 Ekim 1948 tarihli gazetelerin manşetlerini süsledi.

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD)’nın ana hat seferlerinden bir tanesi olan Doğu Ekspresi Ankara-Kars güzergâhında faaliyet göstermektedir. Doğu Ekspresi rotası; Kars, Erzurum, Erzincan, Sivas, Kayseri ve Ankara illeri şeklindedir. Yaklaşık olarak 1933 km olan bu yol yirmi dört saat otuz dakikada tamamlanmaktadır. Doğu Ekspresi seferleri her akşam Ankara’dan 18.00’ da hareket ederek, ertesi gün 18.30’ da Kars’ a ulaşmaktadır.

Doğu Ekspresi Ankara- Kars- Ankara hattında günlük sefer düzenlemekte olup, örtülü kuşetli, pulman ve yemekli vagonlardan oluşmaktadır. Her kompartımanda dört kişi yolculuk yapabilen Kuşetli vagonlarda on kompartıman yer almaktadır. TCDD Taşımacılık A.Ş. tarafından verilen yatacak malzemelerinin yanı sıra kompartımandaki koltuklar istenildiği zaman yatak olarak kullanılabilme özelliğine sahiptir. Yemekli vagonda 47-52 arasında değişen oturma yeri olan on dört masa bulunmaktadır. Yemekli vagon da günün her vaktinde açık olan restoran yolcuların hizmetine sunulmak üzere her türlü yiyecek ve içecekler bulunmaktadır.

Tren güzergâhının sahip olduğu doğal güzellikler sebebiyle fotoğraf sanatçılarının ve gezmeyi çok seven seyyahların oldukça yoğun talepte bulunduğu trenler arasındadır. En yoğun sezonunu yaz döneminde yaşamakta olan tren seyahatlerini genellikle pulman vagonlarla yapmaktadır. Kış aylarında düzenlenen seferler de ise yürüyüş ve dağcılık ekipleri, fotoğraf sanatçıları ve öğrenciler gibi farklı gruplardan gelen talepler için kuşetli vagonlarla hizmet verilmektedir. Bu trenle seferler Aralık ayı sonunda başlar ve Mart ayı ortalarına kadar devam eder.

Yararlanılan Kaynaklar

Eser, E., Asmadili, U, V., (2019). Bir Kültür Mozaiği Olan Ani Kentine Götüren Raylar: Turistik Doğu Ekspresi, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6 (4): 2132-2166; Soylu, A., Ceylan, S., Özdipçiner, S, N., (2019). Turizmde Deneyim İnovasyonu: Doğu Ekspresi Örneği, 4 th International Symposium on Innovative Approaches in Social, Human and Administrative Sciences, 4 (8): 231-235; http://www.tcddtasimacilik.gov.tr, (Erişim tarihi: 05. 05. 2020).