İzmir’in kuzeyinde Bakırçay’ın denize döküldüğü delta sahasında yer alan ilçe, Geyikli Dağları'nın eteklerinden geniş bir alana yayılır. Konum olarak Ege Denizi'nin kıyısında ve Midilli Adası’nın karşısında bulunur. İzmir’in Bergama ve Aliağa ilçeleri ve Balıkesir ilinin Ayvalık ilçesi ile komşudur. İlçenin yüzölçümü 541 kilometrekaredir. 2018 yılı verilerine göre, güncel ilçe nüfusu 44.172 kişidir. İlçeye ulaşım karayaolu, havayolu ve denizyolu ile mümkündür. Dikili ilçesine İzmir Belediyesi tarafınca sağlanan düzenli otobüs seferleri de bulunur. İlçeye havayolu ile ulaşımda kullanılacak en yakın havalimanı Balıkesir’in Edremit ilçesinde bulunan Koca Seyit Havalimanı’dır. İlçeye uzaklığı 71 kilometredir. İlçeye havayolu ile ulaşım için kullanılabilecek bir diğer havalimanı ise ilçeye 154 kilometre uzaklıkta bulunan Adnan Menderes Havalimanı’dır. İlçeye ulaşım için demiryolu altyapısı mevcuttur. Dikili limanı sayesinde ilçeye denizyolu ile ulaşım mümkündür. Antik dönemde Büyük Bergama kentinin limanı konumunda olan Dikili bugün de aynı işlevini sürdürüyor. Dikili Limanı yurda deniz giriş kapısı olarak kullanılır; İzmir’e gelen turistlerin büyük bir bölümü Dikili Limanı’ndan giriş yapar. Midilli Adası ilçeye 18 mil uzaklıktadır ve ilçe ile ada arasında karşılıklı vapur seferleri mevcuttur.
Coğrafi olarak Bakırçay Havzası aşağı kesiminde yer alan ilçe, gerek doğal güzellikleri gerekse iklimi ve kültürel çekicilikleri ile Kuzey Ege Bölgesi’nin turizm potansiyeline sahip merkezlerinden biridir. Bu özellikleri ile ilçeye olan turistik ilgi artmaktadır. Dikili’ye bağlı Çandarlı, Bademli, Merdivenköy ve Denizköy gibi kıyı kesimde yer alan merkezler, şehir yaşamından kaçmak, doğa ile bütünleşmek isteyen ve deniz- kum-güneş arayışında olan turistler için ilçede bulunan turizm çekim merkezlerindendir. Ağırlıklı olarak iç turizme hizmet eden destinasyon, yakın çevresinde bulunan Çandarlı ve Zeytindağ bölgelerinin de turistik açıdan önem kazanmaya başlaması ile daha popüler hale geldi. Dikili ve çevresinde gelişen turizm faaliyetleri, ilçenin toplumsal hayatı üzerinde ekonomik anlamda olumlu etki yarattı ve turizm ekonomik bir faaliyete dönüştü. İlçede var olan doğal ve antik çekicilikler ilçe ekonomisine katkı sağlayacak şekilde değerlendirilmektedir. İlçede günübirlik turist ziyaretlerinin yanı sıra birkaç günlük veya haftalık turistik kalışlar ilçe ekonomisine katkı sağlamaktadır. 2019 yılı itibari ile ilçede hizmet veren toplam 16 otel, iki çadır kamping, 27 pansiyon, iki motel-hotel ve 10 dinlenme tesisi mevcut olup toplam yatak kapasitesi 2.822’dir. İlçede iki A grubu seyahat acentası hizmet vermektedir.
İlçede turizm faaliyetleri genel olarak kıyı turizmi, eko turizm, termal ve sağlık turizmi ve kültürel turizm faaliyetleri olarak yoğunlaşmıştır. Genel olarak Akdeniz iklim özelliklerinin hissedildiği ilçede, kıyı turizmi için haziran-eylül aylarını içine alan dönem uygun olurken, doğaya dayalı turizm faaliyetleri için ilkbahar ve sonbahar aylarında, termal turizm için yıl boyunca uygun iklim koşulları hakimdir. Diğer turizm faaliyetleri açısından yıl boyunca iklimsel olarak elverişli bir destinasyondur. Yıl içerisinde en yüksek sıcaklık temmuz ayında ölçülmekte olup, temmuz ayının ortalama sıcaklık değeri 33,2ºC’dir. Özellikle kıyı turizmi için turizm talebinin en yoğun olduğu dönem olan yaz mevsimi aylarında ilçedeki ortalama sıcaklık değeri 24,8ºC’dir. Aynı dönemde ortalama yağış miktarı ise 4,8 mm’dir ve güneşli açık gün sayısı ise 70,5 gündür. Bunun yanı sıra ilçede yıllık ortalama deniz suyu sıcaklığı 18,3ºC’dir ve deniz suyu sıcaklığı ağustos ayında ortalama 22,3ºC’ye yükselir. Dikili her noktasında denize girilebilen kumsalların olduğu kesintisiz 20 kilometre uzunluğunda ve toplamda 40 kilometre uzunluğunda sahil şeridine ve beş mavi bayraklı plaja sahiptir. Bu plajlar; Deçemko Tatil Köyü, Çandarlı Kale Önü Plajı, Dikili Belediye Plajı, Kayra Plajı ve Kalem Adası Oliviera Resort’tur. İlçede hâkim olan iklimsel değerler ve doğal kumsallar özellikle yaz döneminde turizm faaliyetleri için elverişli şartlar oluşturur.
Dikili ve çevresinde turizm açısından bir diğer çekicilik ise, bölgedeki doğal bitki çeşitliliği ve geniş alana yayılan ormanlardır. Ancak son dönemlerde bölgede çıkan orman yangınları ve tahribat bölgeyi bu anlamda olumsuz etkilemiştir. Dikili alaçam ormanları içindeki kamp ve dinlenme yerleri ekoturizm bakımından bölgenin potansiyelini artırmıştır. Nebiler Şelalesi barındığı küçük şelaleleri, düdeni ve sahip olduğu dağ yürüyüşü parkurları ile doğa yürüyüşleri ve trekking aktiviteleri için turistlerin ilgisini çeker. Tropik bölgelerden Alp Dağları’na kadar üç bin bitki çeşidini barındırmasıyla dünya literatürüne giren Atatürk Botanik Bahçesi ziyaretçilerin uğrak noktasıdır. İlçe kaplıcalar açısından da zengindir; Nebiler ılıcası, Dikili çamur ılıcası, Bademli ılıcası ve Kocaoba ılıcaları, sağlık ve termal turizmi açısından önemlidir.
Dikili ve çevresi günümüzde tarihi ve kültürel zenginlikleri ile turistik talebin yoğun olduğu bir ilçedir. İlçede yerleşim tarihi çok eskiye dayanır. Yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkan tarihi eserler yerleşimin MÖ IV. yüzyıla kadar dayandığını ortaya koymuştur. Arkeolojik bulgulara göre Dikili tarih öncesi çağlardan günümüze kadar pek çok medeniyete ev sahipliği yaptmıştır. Tarih boyunca ilçede yerleşen ve yaşam süren medeniyetler; Mysialılar, Eolyalılar, Lidyalılar, Persler, Yunanlılar, Romalılar ve Ortaçağ’da da Bizanslılar, Cenovalılar, Selçuklular ve Osmanlılardır. Bu sayede ilçe zengin bir arkeolojik ve antropolojik geçmişe sahiptir ve geçmişten günümüze önem kazanan çok çeşitli tarihi değer barındırıyor. Antik dönemde büyük Bergama şehrinin limanı konumunda olan bölge günümüzde Pergamon kentinin tarihi ve kültürel güzellikleri ile popüler bir turistik noktadır.
Ağılkale (Aterneus), bölgenin dikkat çeken antik kentlerinden biridir. Antik kentin örenyeri Kaletepe üzerinde 177 metre yükseklikte bulunuyor ve tarihi MÖ V. ve IV. yüzyıla dayanıyor. Ağılkale antik kenti çevresinde Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün yaptığı kazılarda antik mezarlar ve büyük taş duvarlar gibi pek çok arkeolojik kalıntı gün ışığına çıkarılmıştır. Ayrıca yapılan kazılarda Hellenistik ve geç Bizans dönemine ait kalıntılar da bulunmuştur. Çandarlı (Pitane), Dikili’nin güneyinde Çandarlı Körfezi’nin kuzey kıyısında yer alan bölgenin bir diğer antik yerleşmesidir. XIV. yüzyılda Cenovalılar tarafınca yapıldığı bilinen Çandarlı tarihi kalesi UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alıyor ve bölgenin en önemli antik zenginliklerinden biridir. Kale 1957 yılında restore edilmiş ve günümüze kadar korunmuştur. Ortodoks inancına göre denizcileri koruyan azize Aya Nikola kilisesinin kalıntıları, antik dönemde Kanai (Kane) diye adlandırılan Çandarlı, Bademli ve Denizköy’ün içinde yer aldığı yarımadada bulunuyor. Bunların yanı sıra Dikili yakınlarında Zeytindağ bölgesinde yer alan Elaia antik kenti ise günümüzde liman kalıntılarının görülebildiği önemli örenyerlerindendir. Yeterli kazı çalışmaları ve araştırma yapılamadığı için bölgede tanımlanabilmiş bir yapı olmayıp kalıntı olarak sadece seramik parçaları, sütunlar ve belli belirsiz sur temelleri görülebiliyor.
Kocaoba, Mazılı, Yenice, Samanlık ve Çağlan mahallelerinde ilçenin kadınları tarafından el tezgâhlarında kök boya kullanılarak dokunan kilim ve halılar, yöresel dükkanlarda turistlerin beğenisine sunuluyor. Dikili’nin doğal ve antik güzellikleri, ulaşım kolaylığı, uygun iklim özellikleri, turizm çekicilikleri ile gelişim planlamaları sayesinde gelecekte turizm konusunda seçkin bir varış noktası olması beklenmektedir.
Referanslar
Bergama Ticaret Odası (2016). 92. Faaliyet Raporu, https://berto.org.tr/berto/db/faaliyetraporu.pdf, (Erişim tarihi: 25.12.2019); Dikili Kaymakamlığı. (2019). Ayrıntılı Brifing Raporu, http://www.dikili.gov.tr/dikili-ataturk-meydani, (Erişim tarihi: 25.12.2019); Doğan, Ö. (2012). Dikili ve Çevresinde Turizm Faaliyetleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 14: 54-65; İzmir Kalkınma Ajansı. (2019). İlçeler, Dikili, https://www.visitizmir.org/tr/sayfa/nereye-gitmeli/dikili, (Erişim tarihi: 25.12.2019); İzmir Büyükşehir Belediyesi. (2018). İzmir Dikili Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi 1/25 bin Ölçekli Nazım İmar Planı Değişikliği (Çandarlı-Dikili Karayolu Kesimi ve Çevresi) Plan Açıklama Raporu, https://www.izmir.bel.tr/YuklenenDosyalar/NazimImarPlani/2580_17706.pdf, (Erişim tarihi: 25.12.2019); İzmir İl Kültür Turizm Müdürlüğü. (2019). Dikili, https://izmir.ktb.gov.tr/TR-77450/dikili.html, (Erişim tarihi: 25.12.2019); İzmir İl Kültür Turizm Müdürlüğü. (2019). İstatistikler ve Veriler, https://izmir.ktb.gov.tr/TR-77218/istatistikler-ve-veriler.html, (Erişim tarihi: 25.12.2019).