Cinci Hanı
Kervansaray ve Han Han Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han
-
2020
Karabük’ün Safranbolu ilçesinin ana merkezindeki çarşı yerinde yer almaktadır. Çin’den başlayarak Anadolu üzerinden Akdeniz ve Avrupa'ya uzanan tarihi İpek Yolu mevkiinde kurulan hanlardandır. Hanın kitabesi bulunamadığından kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığına dair kesin bilgilere ulaşılamamaktadır. Ancak, Sultan İbrahim Paşa (1640-1648) zamanında Anadolu Kazaskerleri’nden Cinci Hoca lakaplı Kazasker Hüseyin Efendi’nin sarayda zenginleştikten sonra 1648 yılında memleketi Safranbolu’ya bıraktığı eserlerden biri olarak yorumlanmaktadır. Koca Mimar Kazım Ağa tarafından da yapıldığı sanılmaktadır.
Dikdörtgen planlıdır. 23,50x11,50 metrelik ölçülerdedir. İki katlıdır ve 63 odası vardır. Üstte 37 oda, altta 26 oda, iki mahzen ve bir ahır ile namazgâh, ortada bir şadırvan ve bahçesi yer almaktadır. Dikdörtgen bir avlunun çevresini planlı olarak izleyen iki kat revak düzenine göre yapılmıştır. Taşıyıcı ayak durumundaki payelerin üzerinde beşik tonoz ve diğer alanlarda ise çapraz tonoz ile örtülüdür. Revakların arka bölümlerinde odalar yer almaktadır ve köşelerdeki odalar hariç diğerleri bir pencere ve kapı yapıları ile doğrudan revaklara açılmaktadır. Beşik tonoz ile örtülü durumdaki odaların içinde birer ocak ve niş yapıları yer almaktadır. Avlunun orta yerinde 11 köşeli bir havuz bulunmaktadır. Bu havuzun da orijinalinin sekiz köşeli olduğu bilinmektedir. Giriş bölümünün sağında kalan revakın arka bölümünde ahır ve depo alanları yer almaktadır. Burası sivri taşıyıcı kemerlerin üzerine oturan 14 çapraz tonozla örtülmüştür ve dış taraftan 4 metrelik dört payanda ile güçlendirilmiştir.
Han yapısının giriş bölümü üç kademe şeklinde düzenlenerek kemerli ve demir kapılı bir bölümden beşik tonozlu alana ve buradan da avluya açılan çapraz tonozlu bir bölüme geçiş yapılmaktadır. Kapının dıştaki her iki duvar kanadında birer dikdörtgen niş, yuvarlak kemerin üzerinde de muhtemelen hana gelenleri kontrol etmek için kullandıkları bir açıklık yer almaktaydı. Hanın bir üst katına ise girişin avluya yakın bölümündeki çapraz tonozlu alanın iki yanında yer alan merdivenlerle çıkılırdı. Üst kat, alt kattaki planı aynı şekilde devam ettirmektedir. Avluyu çevreleyen cephelerden üçünde oda planları benzer olup yalnız giriş bölümüne denk gelen cephede değişiklikler görülmektedir. Hanın, doğu ve batı revaklarında rampalar ise girişi sağlanabilen iki mahzen yer almaktadır. Cinci Han’ın giriş kapısı, kilit ve anahtarı, Türk demir işçiliğinin ilginç örnekleri arasındadır.
Tarihi İpek Yolu’nun etkinliğini yitirmeye başladığı XX. yüzyıla kadar kervansaray olarak kullanılan Cinci Hanı, XX. yüzyıl başlarından itibaren Safranbolu esnafı tarafından depo olarak kullanılmıştır. Günümüzde ise Ankara Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararı gerekli restorasyon ve koruma çalışmaları yapıldıktan sonra otel olarak hizmet vermektedir.
Referanslar
Akozan, F. (1963). Türk Han ve Kervansarayları. Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, I: 133-167; Başak, Z. (1966). Safranbolu’da Türk Mimari Eserleri. İstanbul Üniversitesi; Gürün, C. (1978). Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Hanları Mimarisi. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü; Kalfazade, S. (1993). Cinci Hanı. İçinde; TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt-8. (ss. 15-16). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.