Çay

Gastronomi İçecek

Çaygiller familyasından camelia sinensis adı verilen ve bütün bir yıl yeşil kalabilen küçük bir ağacın filiz yaprakları ya da tomurcuklarından elde edilmektedir. Yapraklarının eni 4-5 santimetreyi boyu ise 10-13 santimetreyi bulan çay, çeşitli işlemlerden geçtikten sonra sıcak su içerisinde demlenerek içilebilir hâle gelmektedir. Çay bitkisinin camellia sinensis dışında assamica varyetesi de bulunmaktadır. Çin’e özgü camellia sinensis; uzun ömürlü ve soğuk havaya dayanabilen bir yapıya sahip olup, küçük yapraklardan oluşmakta iken; Assam’da yetiştirilen camellia sinensis varyetesi ise daha büyük, bir ağaç gibi yapraklara sahip, daha hassas, aromatik, kısa ömürlü olup, tropikal ve yağışlı bölgelerde yetiştirilmektedir. Dünya’da farklı şekillerde yetiştirilen ve üretilen çaylar genelde yeşil (fermente edilmemiş), siyah (tam fermente edilmiş) ve oolong çay (yarı fermente edilmiş) olarak bilinmektedir. Bunların yanı sıra, camellia sinensis bitkisinin bazı varyetelerinin tomurcuk ve genç yapraklarından yapılan özel bir çay grubu olan beyaz çay isimli bir çay çeşidi de bulunmaktadır. İklim, toprak, rakım ve yönelim, çayın kalitesi, rengi, kokusu ve lezzeti üzerinde etkili olmaktadır. En iyi ürünler iki bin metre rakımda yetiştirilmekte ve ilkbaharda toplanmaktadır.

Camelia sinensis olarak bilinen küçük yapraklı türün ilk kez Çin’de yetiştirildiği ve dünyaya buradan yayıldığı bilinmektedir. Bu bağlamda çay, Çin’den sonra Tibet, Moğolistan, Sibirya ve Avrupa Rusya’sına taşındı. Çayın bu türünü dünyaya tanıtanlar ise İngilizlerdir. Bilindiği üzere İngilizlerin günümüzde hâlâ çok meşhur olan ve sabah kahvaltısında sütle tükettikleri English breakfast tea' leri ve zarif fincanlarda servis yaptıkları beş çayları vardır. Assamica türü ise batıya denizyoluyla girmiş, giderek popüler hâle gelmiş ve Çin çayının dış satımını önemli ölçüde düşürmüştür.

Yararlanılan Kaynaklar

Aktaş, A. ve Özdemir, B. (2005). İçki Teknolojisi. Ankara: Detay Yayıncılık; Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR). (2017). Çay Sektörü Raporu, http://www.caykur.gov.tr/Pages/Yayinlar/YayinDetay.aspx?ItemType=5&ItemId=401, (Erişim tarihi: 24. 07. 2019); Doğan, S. (2018). Çayın Tanımı ve Tarihçesi. İçinde; A. Altaş (Editör),Tüm Yönleriyle Çay ve Çay Turizmi (ss. 1-15). Ankara: Detay Yayıncılık; Larousse Gastronomique. (2004). İstanbul: Oğlak Yayıncılık; Üstün, Ç. ve Demirci, N. (2013). Çay Bitkisinin (Camellia Sinensis L.) Tarihsel Gelişimi ve Tıbbi Açıdan Değerlendirilmesi, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 3(3): 5-12; Tez, Z. (2012). Lezzetin Tarihi. İstanbul: HayyKitap.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Altaş, A. (2018). Tüm Yönleriyle Çay ve Çay Turizmi. Ankara: Detay Yayıncılık.