Bomonti Bira Fabrikası

Doğal ve Kültürel Miras Bina Endüstri Yapısı

(Şişli, İstanbul, 1890 - )

Bomonti Bira Fabrikası 1890’da İsviçreli Adolf ve Walter Bomonti kardeşler tarafından İstanbul’un Şişli ilçesine bağlı Feriköy semtinde kurulan bira imalatı yapan tesistir. Fabrikanın, modern bira üretim tekniğiyle Osmanlı topraklarındaki ilk bira üretim tesisi olduğu bilinmektedir. Bomonti Bira Fabrikası XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda endüstrileşmenin merkezi olan İstanbul’da önemli bir sanayi girişimi olarak öne çıkmıştır. Fabrika, İstanbul'un endüstri merkezi olma yolundaki gelişiminde önemli bir yer tutmuş, Bomonti semtine ismini vererek bölgenin kimliğinin oluşmasına katkıda bulunmuştur.

Bomonti Bira Fabrikası, sadece bir üretim tesisi olmaktan öte, dönemin sosyal ve ekonomik hayatına da yön veren bir merkez haline gelmiştir. Osmanlı döneminde Batı tarzı içeceklerin tüketimi yaygınlaşırken, Bomonti Fabrikası sayesinde bira, semt sakinleri arasında tanınmış ve kabul görmüştür. Fabrika hem ekonomik kalkınmaya katkı sağlamış hem de yeni bir kültürel dinamiğin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Osmanlı iktisadi tarihinin en önemli özel sektör yatırımlarından birisi olarak anılan Bomonti Bira Fabrikası'nda günümüzde bira imalatı yapılmamaktadır.

Cumhuriyet döneminde de Bomonti Bira Fabrikası, kentin sosyal hayatında ve ekonomik yapısında önemli bir rol oynamaya devam etmiştir. İstanbul’un sanayi dönüşümünde merkezi bir konumda olan fabrika ve çevresindeki Bomonti bölgesi zamanla bir endüstri ve ticaret merkezi haline gelmiştir. Ancak yıllar içinde fabrikadaki üretim azalmış ve yapı kullanılmaz hale gelmiştir. XXI. yüzyılın başında gerçekleştirilen yeniden işlevlendirme süreci ile Bomonti Bira Fabrikası, kültür-sanat ve eğlence merkezi olarak hayata döndürülmüştür. “Bomontiada” adı verilen bu alan, günümüzde İstanbullular için bir araya gelme, eğlenme ve sanat etkinliklerine katılmak için kullanılan bir mekân haline gelmiştir. 

Farklı dönemlerde eklenen çeşitli yapı bloklarından oluşan fabrika kompleksi endüstriyel mirasın yeniden kullanımı açısından önemli bir örnek teşkil etmektedir. Lojman binası, idare binası ve üretimin yapıldığı bloklardan oluşan kompleks 1893-1994 yılları arasında farklı birimlerle genişletilmiştir.  İstanbul'un günümüze kadar ulaşan önemli endüstriyel yapılarından biri olan Bomonti Bira Fabrikası’nın, özellikle 1964 yılına kadar inşa edilen kısımlarının korunması gerektiği vurgulanmaktadır. 1964 yılından sonra kapandığı 1994 yılına kadar geçen sürede inşa edilen kısımlarının ise daha çok betonarme yapılardan oluştuğu bilinmektedir.

Bomonti Bira Fabrikası, yalnızca bira üretimiyle kalmamış, pazarlama faaliyetleri kapsamında açılan bira bahçeleriyle toplumsal hayatın bir parçası haline gelmiştir. 1934'te Tekel bünyesine geçerek millileşme politikalarının bir parçası olan fabrika, uzun yıllar boyunca Türkiye’nin bira sektörüne yön vermiştir. Bomonti'nin tarihi, sadece bir şirketin hikayesi değil, aynı zamanda Türkiye'nin modernleşme sürecinin önemli bir kesiti olarak da görülmektedir. Günümüzde Bomonti Bira Fabrikası, konserler, sanat sergileri, restoranlar ve barları ile İstanbul'un önemli kültürel merkezlerinden biri haline gelmiştir. Fabrikanın tarihi yapısı, modern yaşamla bir araya getirilerek ziyaretçilere farklı bir deneyim sunmaktadır. Bomonti, sadece bir fabrika değil, aynı zamanda bir semtin ve şehrin kültürel kimliğinin bir parçasıdır.

Yararlanılan Kaynaklar

Sağlam, N. (2017). Bir semte adını veren Bomonti Bira Fabrikası, Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 1(1): 26-56; Tanyeli, G. ve İkiz, D. (2009). İstanbul'da bir endüstriyel miras örneği: Bomonti Bira Fabrikası, TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (7): 109-121; Turhan, D. (2018). Asırlık Fabrikanın Dönüşümü: Bomontiada, İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 4(8): 95-106.