Belek

Yerleşim Merkezi Deniz Destinasyonu

Antalya’nın doğusunda şehir merkezine 30 kilometre uzaklıkta yer alıyor. Belek, TBMM tarafından 12. 11. 2012 tarihinde kabul edilen 6360 Sayılı Kanun’un ardından mahalle oldu. Batısında Antalya merkez, doğusunda Side, kuzeyinde Serik, güneyinde ise Akdeniz ile çevrilidir. Belek Mahallesi ve çevresi Antalya Miyosen ve Antalya Üst-Miyosen-Pliosen havzaları içerisindedir. Kumulların biçimlendirdiği 29 kilometrelik bir alandan oluşan Belek kıyısal alanı jeolojik ve jeomorfolojik yapısı, hidrolojik durumu ve oşinografik özelliklerinin yanı sıra karakteristik flora ve fauna türleriyle de öne çıkmaktadır. Bu kıyısal alan endemik türler için uygun habitatlar oluşturuyor. Bölge Köprüçay Nehri beraberinde Acısu, Sarısu, Karaöz, Şarlavuk ve İncirli Dereleri tarafından besleniyor. Ekonomik yapı tarım ve turizme dayanıyor. Ayrıca seracılık da önemli bir geçim kaynağı olarak öne çıkıyor. Belek turizm merkezine ulaşım havayolu ve karayolu ile sağlanıyor. Havayolu ulaşımı için kullanılan Antalya Havalimanı Belek’e 33 kilometre; Alanya Gazipaşa Havalimanı ise 103 kilometre uzaklıktadır. Antalya şehir merkezinin dört kilometre kuzeyindeki otobüs terminali karayolu ulaşımına hizmet ediyor. İstanbul’dan 12, Fethiye’den üç, İzmir’den dokuz, Ankara’dan sekiz, Göreme’den dokuz saatlik otobüs yolculuğunun ardından ulaşılan otobüs terminalinden minibüs, dolmuş ya da taksi ile bölgeye geçiş yapılabiliyor.

Belek Turizm Merkezi Gelişim Projesi’nin ardından bölge dünya çapında tercih edilen gözde bir turizm destinasyonu haline geldi. Bölgeyle ilgili ilk fiziksel planlama olarak kabul edilen ve bölgedeki turizm faaliyetlerini geliştirmeye odaklanan “Batı Antalya Projesi” 1967 yılında Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) adına The Scandinavian Planning and Development Associates kuruluşu tarafından hazırlandı. Türkiye’nin ilk turizm master planı olma özelliğine sahip bu proje Muğla-Antalya kıyı alanının 1.000 kilometrelik kısmını içermektedir. Proje kapsamında Muğla-Antalya kıyı bölgelerinin mevcut turizm potansiyellerinin ortaya konulması, Antalya’da gerçekleştirilecek ulaşım-altyapı çalışmalarının belirlenmesi, Güney ve Doğu Antalya turizm bölgeleri master planlarının oluşturulması hedeflendi. Belek turizm merkezi 1982 yılında yürürlüğe giren 2634 Sayılı Turizmi Teşvik Kanunu’nun ardından ülke genelinde yaşanan gelişmelerin paralelinde 1984 yılında Turizm Merkezi ilan edildi. Planlama ve onama yetkilerinin Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ait olduğu Belek Turizm Merkezi, Serik ilçesinin yüzde 4,13’lük kısmını kapsamaktadır. 1986’da Turizm Yatırım Alanı olarak belirlenen bölgedeki yatırımlar 1987 yılında uluslararası bir boyut kazandı ve 1989’da Kültür ve Turizm Bakanlığı bölgede 49 yıllığına kiraya verilen arazi tahsis sürecini başlattı.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın önderliğinde Belek Turizm Merkezi’ndeki mevcut altyapı sorunları kamu-özel sektör ortaklığında çözüme kavuşturmak amacıyla 1989 yılında Belek Turizm Yatırımcıları Birliği (BETUYAB) kuruldu. Bölgede konaklama yapılarının inşasına 1990’larda başlandı ve tesisler dönemin turizm anlayışına göre şekillendirildi. Plansız gelişimin önüne geçebilmek amacıyla Kadriye ve Belek beldeleri 1990-1997 yıllarında yapılan sınır değişimiyle Belek Turizm Merkezi sınırları içerisine alındı. Doğal Hayatı Koruma Derneği’nin (DHKD) 1995 yılındaki çalışmalarının ardından bölgedeki kıyı ekosisteminin korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için 1996 yılında Belek Kıyı Yönetim Planı hazırlandı. Bölgede yapılan düzenlemeler kapsamında 2002 yılında 1/25.000 Ölçekli Doğu Antalya Çevre Düzeni Planı Belek Revizyonu planı oluşturuldu ve plan 2005 yılında revize edildi. Belek Turizm Merkezi ile ilgili en son sınır değişikliği düzenlemesi 2006 yılında gerçekleşti ve Kumköy yerleşim alanı merkez sınırlarına dahil edildi.

Bölge, farklı alanlarda uzmanlaşmış, ödüllü 47 otel ile Antalya turizmine hizmet veriyor. 50 bin yatak kapasitesi ile yıl genelinde yaklaşık iki milyon ziyaretçiyi ağırlayan bölge kültür, inanç, golf, kongre, spor turizmi alternatifleriyle ön plana çıkıyor. BETUYAB verilerine göre Belek turizm merkezinin 2016 yılında oda doluluk oranı yüzde 52, 2017 yılında yüzde 59 iken 2018 yılında oda doluluk oranı yüzde 65’e yükseldi. Bölgenin ziyaretçi dinamiğini ağırlıklı olarak dış pazar oluşturuyor. 2019 Haziran ayı itibarıyla bölgeye gelen toplam yabancı ziyaretçi sayısı 517.064 (yüzde 73,5); yerli ziyaretçi sayısı ise 186.325 (yüzde 26,5) olarak gerçekleşti. Bölgeye en çok turist gönderen ilk beş ülke arasında Rusya Federasyonu (165.277), Almanya (84.501), İngiltere (53.143), Ukrayna (24.391) ve Romanya (15.458) yer almaktadır.

Belek Turizm Merkezi’nde bataklık arazilerin ağaçlandırılarak turizme kazandırılmasıyla golf turizmine yönelik büyük bir atılım başladı. Turizmi çeşitlendirmek, turizmin mevsimsellik etkisini azaltabilmek amacıyla planlanan ve turizm gelişiminin içerisine dahil edilen golf yatırımları bölgeye ayrıcalık kazandırdı. 1989’da Turizm Bakanlığı’nın girişimleri ile ilk etapta 11 adet golf alanı teşvikler kapsamında ilan edildi. 1994 yılında National Golf Kulübü Belek’teki ilk golf sahası olarak hizmete girdi. Günümüzde bölgede uluslararası niteliklere sahip 15 golf sahası bulunuyor. BETUYAB verilerine göre 2018 yılında Belek Turizm Merkezi’ndeki golf sahalarında oynanan toplam oyun sayısı 495.571’dir. Belek turizm merkezi 12 ay golf oynamaya elverişli iklimi, uluslararası Antalya Havalimanı’na yakınlığı, tasarımları ünlü golf mimarları tarafından hazırlanan sahaları ve bu sahaların yer aldığı otellerin yüksek hizmet kalitesi özellikleriyle Avrupa’nın önemli golf destinasyonları arasında kendisine yer edindi. 2008 yılında bölgeye Uluslararası Golf Tur Operatörleri Birliği (IAGTO) tarafından Avrupa’da Yılın En İyi Golf Bölgesi ödülü verildi. Belek, 2012 yılında Dünya Amatör Golf Turnuvası ve Turkish Airlines World Finals Turnuvası’na, 2013 yılında PGA Avrupa Turu final serisi üçüncü etabı Turkish Airlines Open Golf Turnuvası ile Ladies European Tour-Avrupa Bayanlar Golf Turnuvası’nın Türkiye’de gerçekleştirilen etabı Turkish Airlines Ladies Open Turnuvası’na ev sahipliği yaptı.

Belek, sahip olduğu lüks otelleri, tatil köyleri ve kamp alanları, uluslararası statüde yer alan spor ve golf sahalarının yanı sıra zengin doğal güzellikleri ve kültürel miras varlıkları ile öne çıkan bir destinasyondur. İnanç turizmi kapsamında Hoşgörü Bahçesi farklı din ve mezheplere bağlı ziyaretçiler için çekim unsurudur. Bölgede ziyaret edebilecek tarihi alanlar içerisinde Aspendos ve Perge antik kentleri Belek Turizm Merkezi’ne yaklaşık 25 kilometre uzaklıktadır. Perge-Aspendos arasında konumlanan Sillyon, Kozan Köyü’ne bir kilometre mesafedeki Pednelissos ve Yumaklar Köyü’nde yer alan Harius antik kentleriyle, Gökçepınar antik yerleşim alanı ve Akbaş Köyü-Kısık Harabeleri diğer örenyerleri arasındadır. Kurşunlu Şelalesi, Köprülü Kanyon Milli Parkı, Uçansu Şelalesi, Boğazkent Kuş Cenneti ve Serik’in 15 kilometre kuzeyinde konumlanan Zeytintaşı Mağarası Belek Turizm Merkezi’nin doğal çekiciliklerini oluşturuyor.

Akdeniz Bölgesi’nin gözde turizm destinasyonu olmasının yanı sıra bölgenin doğal yaşam karakteristiğinin önemli özelliklerini barındıran Belek ve çevresi flora-fauna çeşitliliği açısından en zengin olan bölgelerden biridir. Bakanlar Kurulu’nun 04. 08. 1989 tarih ve 14.406 sayılı kararı ile Belek Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇKB) olarak belirlenen bölgenin toplam alanı 11.320 hektardan oluşmaktadır. Batısında Belek Belediyesi’nin doğusunda ise Ilıca Belediyesi’nin konumlandığı Belek Özel Çevre Koruma Bölgesi Serik ve Manavgat ilçelerine bağlı beş belde ve beş köyü kapsamaktadır. Bölgenin sahile paralel uzanan Serik Bölümü, Karadayı Köyü’nün kuzeybatısında bulunan Yassıyusuflar Tepesi’nden başlar ve Köprüçay’da son bulur. Köprüçay’dan başlayarak Evrenköy’de biten kısmı ise Manavgat Bölümü’nü oluşturmaktadır. Acısu Deresi’nin denize döküldüğü yer ile Kumköy arasında kalan alan özel çevre koruma bölgesinin sahil sınırlarını teşkil etmektedir. Belek ÖÇKB’nin en önemli değerleri arasında kumsallar, kumullar ve fıstık çamları yer almaktadır. Özellikle kızılçam (Pinus brutia) ormanları ve Manavgat’ın doğusu ile Acısu Deresi’nin batısında konumlanan fıstık çamı (Pinus pinea) ormanları bölgenin dikkat çeken değerleri arasındadır. Özel çevre koruma bölgesinde bulunan Serik armudu (Pyrus serikensis), balık türü (Aphanius anatoliae), deniz kaplumbağası (Caretta caretta) ile yeşil deniz kaplumbağası (Chelonia mydas) önemli endemik türler olarak öne çıkmaktadır. Acısu Deresi’nin ağzından başlayan ve Sarısu Deresi’ne kadar uzanan 13,3 kilometrelik alan deniz kaplumbağaları için elverişli bir üreme alanı olarak bölgenin sınırları içerisinde bulunmaktadır. Bölgenin sulu çayırlık alanlarını oluşturan Karadayı’nın güneydoğusu ile Boğazkent yöresi kış mevsiminde kuş popülasyonları için önemli barınma alanları oluşturmaktadır.

Ayrıntılı bilgi için bkz.: Çetinkaya, G. ve Dedemen, O. (2013). Golf Turizmine Yönelik Yerel Halkın Algılarının Belirlenmesi: Antalya/Belek Örneği, TURAR Turizm & Araştırma Dergisi, 2(1): 24-45; Özçelik, M. (2017). Belek Kıyısı (Antalya) için Kıyı Kenar Çizgisinin Önemi, Türkiye Jeoloji Bülteni, 60(3): 331-346; Tezel, D., Keskin, L. ve Turan, Ü. (2007). Belek Özel Çevre Koruma Bölgesi Biyotop Haritalaması, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 11: 2-6.

Yararlanılan Kaynaklar

Antalya Büyükşehir Belediyesi (2015). Serik İlçesi 1/25000 Ölçekli Nazım İmar Planı Raporu, https://docplayer.biz.tr/9548640-Serik-ilcesi-planlama-alani-genel-bilgiler.html, (Erişim tarihi: 15.8.2019); Belek Turizm Yatırımcıları Derneği (BETUYAB) (2019). İstatistikler, https://www.betuyab.com.tr/tr/istatistikler, (Erişim tarihi: 15.8.2019); Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü) (2019). Belek Özel Çevre Koruma Bölgesi, https://ockb.csb.gov.tr/belek-ozel-cevre-koruma-bolgesi-i-2759, (Erişim tarihi: 15.8.2019); Kültür ve Turizm Bakanlığı (Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü) (2019). Golf Turizmi, https://yigm.ktb.gov.tr/TR-10161/golf-turizmi.html, (Erişim tarihi: 15.8.2019).