Batman ile Diyarbakır arasında uzanan 92 kilometrelik demiryolu hattı, yalnızca şehirleri değil; hayatları, hikâyeleri ve kültürleri birbirine bağlayan bir güzergâhtır. Bu yol, Cumhuriyet'in ilk yıllarından itibaren doğuya uzanan modernleşme ve kalkınma çabasının bir parçası olarak inşa edildi. 1935 yılında demiryolunun Diyarbakır’a ulaşmasıyla şehirde adeta bir dönüşüm başladı. Elazığ yoluyla bağlantı sağlamak amacıyla surlarda açılan yeni kapılar, geniş bulvarlar ve modern istasyon binası bu dönüşümün simgeleri oldu.

1940’lı yıllarda Batman’a uzanan demiryolu hattı, şehrin kaderini değiştirdi. Özellikle bu hatta yapılan yatırımlar, Diyarbakır’ın ardından Batman’ın da hızla gelişmesini sağladı. Demiryolu, yalnızca bir ulaşım aracı değil, aynı zamanda bir mekânsal sınır çizgisi hâline geldi. Batman’ın kuzey ve güney mahallelerini birbirinden ayırırken aynı zamanda yeni bir şehir düzeninin kurulmasına da öncülük etti. Raylar, bir yandan yerleşim alanlarını şekillendirirken, diğer yandan da insan ilişkilerinin yönünü belirledi.

Bu hat, sadece fiziki değil, aynı zamanda duygusal bir yolculuğun da mekânı oldu. Batman’dan Diyarbakır’a yapılan bir tren yolculuğunu anlatan “Batman'dan Diyarbakir'e” türküsü, hattın bölge halkı için ne kadar önemli olduğunu ve demiryolu ulaşımının yerel yaşamda nasıl bir yer edindiğini gösteren önemli bir kültürel referans olarak kabul edilir. Türküdeki detaylar, bu hattın geçmişi ve yolculukların zorlukları hakkında da fikir verir. Türkünün sözlerinde geçen trenin Silvan düzlüğünde bozulması gibi detaylar, bölge insanının trenle kurduğu bağın ne kadar derin olduğunu gösterir. Bu türkü, raylarda geçen bekleyişleri, özlemleri ve sabırla yoğrulan yolculukları anlatır. Bu treni kullanan onlarca insanın anılarında da önemli izler bırakan tren aynı zamanda yöreye ait kültürü ve belleği de yaratır. Bir dönem Diyarbakır Anadolu Ajansı’nda çalışan Ali İpekeşen’nin anlatımları bunu destekler niteliktedir: “Trene Bismil’den binen çocuklar meşhur mercimek köftesi satardı. Bu mercimek köfteler bizim için en güzel akşam yemeği sayılırdı. Batman’daki duraklarda binen köylüler ise sabahın erken saatlerinde bağ ve bahçelerden topladıkları meyve ve sebzelerle birlikte trene binerlerdi. Bu ürünleri Diyarbakır’da tren garının hemen karşısında bulunan Şeytan Pazarında satarlardı. Sadece meyve ve sebzeler değil, yoğurt, peynir ve süt de getirirlerdi. Bunların lezzeti hiçbir şeye benzemezdi.” Diyarbakır-Batman treniye ortaya çıkan kültürü gazeteci olan Batman Sonsöz Gazetesi sahibi Ercan Atay da şöyle anlatır: “Tren, Batmanlıların en lüks ulaşım aracıydı. Biletler 50 kuruştu. Kara trenler vardı o zaman. Yoğurtçu treni derdik bunlara. Çünkü köylüler bu trenle her sabah saat 5’te yoğurt stillerini alıp Batman’a gelir ve yoğurtlarını satarlardı. Ben çocukken, sabahın erken saatlerinde gara gidip yoğurtçu trenini bekler ve köylülerden yoğurt alırdım. Bunun yanında Diyarbakırspor’un maçlarını izlemek için bu trene biner Diyarbakır’a giderdik. Yolcular trene sığmazdı. Trenin üstüne çıkardık veya kapılarına asılarak Diyarbakır’a kadar giderdik. Dönüşte trenin içinde yer bulmak için yarışırdık. Yer bulamayınca yine trenin üstünde veya kapılarına asılı halde yolculuk yaparak Batman’a gelirdik”. 

Bu özel hattın günümüzdeki işlevi ise geçmişten çok daha kapsamlı. Batman Diyarbakır Treni, artık sadece nostalji değil, aynı zamanda modern, konforlu ve güvenli bir ulaşım aracı. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları'nın (TCDD) hizmete sunduğu raybüs setleri sayesinde, tren yolculuğu hem cazip hem de pratik hâle geldi. 15 Aralık itibarıyla Batman’dan sabah 05.30 ve öğleden sonra 15.00’te hareket eden trenler; Diyarbakır’dan ise 08.40 ve 18.00’de dönüş seferlerine çıkıyor. Günde dört sefer düzenlenen bu hatta seyahat süresi kısaldıkça, yolculuk da daha erişilebilir hâle geldi.

Yeni raybüs setleriyle birlikte gelen teknik iyileştirmeler, bölge halkına büyük kolaylık sağlıyor. 262 yolcu kapasiteli bu araçlar, engelli bireyler için özel alanlar, çift motor sistemi, güvenlik kameraları, butonla açılıp kapanan kapılar gibi birçok modern özellikle donatılmış durumda. Vatandaşların ifadelerine göre, eski trenlerdeki dört kişilik kompartımanların yerini artık otobüs konforunda koltuklar aldı. Yolcular, çocuklarının tren içinde rahatça hareket edebildiğine, manzara eşliğinde çaylarını yudumladıklarını ve diğer ulaşım araçlarına göre daha ekonomik bir seçenek sunduğunu belirtiyorlar.

Bu hattın en dikkat çeken yanlarından biri de yolcu sayısındaki artış. Eğitim, iş gezisi ya da tatil gibi farklı amaçlarla seyahat eden pek çok kişi için Batman-Diyarbakır Treni ilk tercih hâline geldi. 2019 yılında bu hatta 225 bin yolcu taşınırken, pandemi nedeniyle düşen sayı 2020'de 45 bin, 2021'de ise yeniden artış göstererek 79 bine ulaştı. 2022'nin yalnızca ilk çeyreğinde bile 44 bin yolcuya hizmet verilmesi, hattın ne kadar yoğun kullanıldığını gösteriyor. Sonuç olarak Batman Diyarbakır Treni, sadece raylar arasında işleyen bir ulaşım aracı değil, bölgenin toplumsal belleğinde iz bırakmış bir yolculuktur. Her gün sabahları sessizce yola çıkan bu tren, hem geçmişin izlerini taşıyor hem de geleceğe umutla yol alıyor.