Alara Han

Kervansaray ve Han Han Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han

Alanya’nın Okurcular beldesine bağlı Çakallar Köyü’nde yer almaktadır. Alara Çayı kıyısında kurulmuş olan ve Alara Kalesi’ne yakın bir yerde bulunan han, üzerindeki kitabeye göre MS 1231-1232 yıllarında Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubad tarafından inşa ettirilmiştir. Bizzat sultanın kendisi tarafından yaptırılmış olduğundan, sultan hanları arasında yer almaktadır, fakat mimari plan itibariyle diğerlerinden farklıdır. Tarihi İpek Yolu üzerinde yer alan ve Alanya-Konya yolu üzerindeki ilk konaklama yeri olma özelliği taşıyan Alara Hanı, tamamı kesme iri taşlardan oluşan 2.000 metrekare alan üzerinde konumlandırılmıştır.

Alara Han, kuzeydoğu güneybatı yönünde uzanan dikdörtgen planlı bir alan üzerinde inşa edilmiş olup, 38 x 50 metre ölçülerine sahiptir. Yapının moloz taştan doğu cephesi hariç diğer cepheleri kesme taşlardan inşa edilmiştir. Kesme taşların kullanıldığı diğer cephelerde taşçı işaretleri ile duvar örgüsü arasındaki sıva üzerinde kırmızı renkte zikzak desenlere rastlanmaktadır. Ana cephe hariç kuzeybatı ve güneydoğu cephelerinde, birbirine belli mesafede duran ve cephe kotuna kadar yükselen üçgen prizmal biçiminde payandalar bulunmaktadır. Hanın güneydoğu cephesi ise toprak tepenin yamacına yakın olduğu için, etrafı bir istinâd duvarı ile çevrelenmiş ve bu duvar kaba yonu ve moloz taşlardan yapılmıştır. Yapının saçak kotunda yükselen dendanlar, payandalar ile birlikte mazgal dişler halinde tüm çatının etrafını dolaşmaktadır.

Alara Han’ın kuzeydoğu yüzünün orta kısmında ve dikdörtgen biçimindeki iki kulenin arasında basık kemerli bir kapı bulunmaktadır. Basık kemer üzerine simetrik olarak konumlandırılmış, aslan başından birer taş konsola oturan, yuvarlak kemer biçimindeki çerçevede hanın inşa kitâbesi bulunmaktadır. Hanın giriş kısmı, kare şeklinde olup küçük bir avlu biçiminde tasarlanmıştır. Hanın doğu cephesinde bulunan ve sivri kemer gözü biçiminde avluya açılan üzeri yarı açık mekân, yıldız tonozla kaplı bir çeşme eyvanıdır. Alara Han’ın doğu duvarında, yekpâre taştan oyma istiridye biçimindeki kavsara ile örtülü dikdörtgen şeklinde bir çeşme yer almaktadır. Nişin alt tarafına, yekpâre taştan oyulmuş bir su haznesi inşa edilmiştir; ön yüzünde ise iki lüle oyuk bulunmaktadır. Altta, ilk inşa edildiği dönemlerde, iki taraftan eyvan sekisini oluşturan iki blok taş arasında, yekpâre bir taştan oyulduğu düşünülen dikdörtgen planlı bir yalak bulunduğu anlaşılmaktadır. Lüle oyukların çevresindeki kalıntıların durumundan yola çıkarak, geçmişte birer aslan başı konsol tarzında tasarlanmış olabilecekleri düşünülmektedir. Handa yer alan çeşme yalağı, çeşme eyvanının döşemesi ve sekiler ise define avcıları tarafından tahrip edilmiştir.

Alara Han, Anadolu Selçuklu dönemi hanları içerisinde eş odaklı mimari planı temsil eden bir yapıdır. Eş odaklı bu planın orta kısmı, handa konaklayan misafirler için ayrılmıştır. İç kısmın merkezinde bir koridor ve koridorun her iki uzun kenarında eyvan düzeninde sıralanmış odalar bulunmaktadır. Alara Han’da yolcular ile hayvanların konakladığı yerler birbirinden ayrıdır. Kervansaray yer alan odalarda tüccarların, hayvan ve eşyalarını denetleyebilmesi için ahırlara açılan bir de pencere yapılmıştır. Bu pencerelerin kenarlarında ise aslan başı olarak betimlenen masklar yer almıştır. Alara Han’ın Kuzeydoğu cephesinde yer alan basık kemerli kapı açıklığının üst kısmındaki altı satırlık kitabede, yapının bânîsi Sultan Keykubad, Arab ve Acem Sultanlarının Efendisi ve Rum’un, Şam’ın, Ermenilerin ve Frankların Sultanı gibi ünvanlarla zikredilmiştir. Günümüzde kitâbenin üzerindeki yuvarlak kemerle çevrelenen alanda bir boşluk bulunmaktadır. Bu boşluk, kitâbenin üst kısmının zaman içerisinde yok olduğunu açıklamaktadır. Restore edilen tarihi han, günümüzde hem ziyarete açık bir yapı olup hem de restaurant olarak kullanılmaktadır. Her gün ziyarete açık olan hana giriş ücretsizdir.

Referanslar

Antalya Gezi Rehberi. (t.y.). Alara Han Kervansarayı. https://www.antalyagezirehberi.net/alara-han.html, (Erişim tarihi: 17.05.2020); TRT Haber. (2018, 25 Eylül). Tarihi İpekyolu üzerinde bir değer: Alarahan. https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/tarihi-ipekyolu-uzerinde-bir-deger-alarahan-386345.html, (Erişim tarihi: 17.05.2020); Türkiye Kültür Portalı. (t.y.). Alara Han – Antalya. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/antalya/gezilecekyer/alara-han-1, (Erişim tarihi: 17.05.2020); Vikipedi. (2020, 10 Mayıs). Alara Han. https://tr.wikipedia.org/wiki/Alara_Han, (Erişim tarihi: 17.05.2020); Yeni Asya. (2018, 27 Eylül). Bir başka kervansaray: ALARAHAN. https://www.yeniasya.com.tr/kultur-sanat/bir-baska-kervansaray-alarahan_474171, (Erişim tarihi: 17.05.2020).