Çeşme’ye gelen ziyaretçileri karşılayan ilk yerleşimdir. Bölgenin günümüzdeki ismiyle ilişkilendirilen en erken belgeler Rum kaynaklarıdır. Burada Alaçatı’nın ismi ‘tuz’ anlamına gelen Alatsata olarak geçmektedir. Osmanlı belgelerinde ise pek çok farklı yerde Alacaat ifadesine rastlanmaktadır. Bu kelimenin Orta Asya’dan Anadolu’ya göç eden Türkler içindeki bir aşiretin ismi olduğu düşünülüyor.

Alaçatı, tarih boyunca büyük nüfus hareketlerine sahne oldu ve farklı kültürlere ev sahipliği yaptı. Bunlardan ilki, XVIII. yüzyıl sonlarında Anadolu’nun batısına gerçekleşen Rum göçüdür. Bu göçle gelen Rumların büyük kısmı Balkan Savaşları sonrasında Sakız Adası ve Yunanistan’a göç etti, Lozan Antlaşması’ndan hemen önce bölgeye gelmeye başlayan Rumeli muhacirleri Rumların terk ettiği evlere yerleştirildi. İkinci büyük nüfus hareketi Lozan Antlaşması kapsamında alınan mübadele kararıyla oldu. Buna göre İstanbul ve Batı Trakya’da yaşayanlar dışındaki Rum nüfus Yunanistan’a, orada yaşayan Türk ve Müslüman nüfus da Anadolu’ya zorunlu göç etti. Dolayısıyla hem Çeşme hem de Alaçatı’da yaşayanların büyük bir kısmı son yüz yıl içerisinde buraya göç etti. Ayrıca son zamanlarda başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin pek çok yerinden gelip Alaçatı’ya yerleşenler bölgede var olan kozmopolit nüfusu arttırdı.

Alaçatı kültür rotasında ziyaret edilebilecek tarihi eserlerden ilki, Pazaryeri Camii olarak kullanılan Meryem Kilisesi’dir. Kilise, bölge sakinlerinden ‘Turkolia’ lakaplı Nikalao İliadi’nin Osmanlı Devletinden inşaat izni alması sonucunda 1830 yılında yapıldı. Kiliseden kalan templo kısmındaki duvarın dış yüzünde Yunanca, İoannes Haleppa yaptı. 1874 ibaresi okunuyor. Yaldızlı sarı rengin hakim olduğu Ortodoks kilisesinin ikonastasis bölümündeki fresklerde kutsal kitapta geçen peygamberler soyu, Meryem’in ve İsa’nın hayatından sahneler işlidir. Kilisenin avlusundaki mozaik döşemelerdeyse geometrik desenler ve bir dönem Alaçatı Belediye Meclisi’nin de sembolü olarak kullanılan çift başlı kartal motifi bulunmaktadır.

XIX. yüzyılda inşa edilen Hacı Memiş Ağa Camii bir diğer önemli ziyaret noktasıdır. Mısır’dan Alaçatı’ya geldiği düşünülen Hacı Memiş Ağa, bölgede yaşamış önemli şahsiyetlerdendir. Alaçatı ve civarında geniş araziler alarak bölgedeki tarımın gelişmesinde etkili oldu. Hacı Memiş Ağa’nın 1810 yılında yaptırdığı ve ismiyle anılan Hacı Memiş Ağa Camii, bugün yine onun adıyla bilinen Hacı Memiş Sokağı’nın güneyinde yer almaktadır. 1858 yılında vefat eden Hacı Memiş Ağa’nın mezarı Çeşme’deki Hacı Memiş Ağa Camii’ndedir. Bölgenin un ihtiyacını karşılamak amacıyla birçoğu XIX. yüzyılda yapılmış yel değirmenleri ise Alaçatı’nın simgesel yapılarındandır. Öyle ki, turistlerin hemen hepsinin en uğrak noktası yel değirmenlerinin bulunduğu Uğur Mumcu Caddesi üzerindeki yüksek alandır.

Doğa turizmi açısından önem arz eden Alaçatı Önemli Kuş Alanı (ÖKA), Alaçatı Halici’nden başlayarak Kıran Dağı’na kadar uzanmaktadır. Önemli Kuş Alanı ifadesi, nesli tehlike altında bulunan kuş türlerini barındıran ve çevresinden önemli ölçüde farklı ve benzersiz bir ekosisteme sahip alanlar için kullanılmaktadır. Burada karabatak, ötleğen ve mukallit başta olmak üzere 13 farklı kuş türü görülmektedir. Kuş gözlemciliği ve fotoğrafçılık gibi alternatif turizm faaliyetlerine hizmet edebilecek olan bölge, koruma altındadır.

Alaçatı, sahip olduğu tarihi, kültürel zenginlikleri ve korunmuş mimari yapısıyla yıl boyunca ilgi çeken bir destinasyondur. Ziyaretçiler, kültür turları gerçekleştirebildikleri gibi bölge mutfağından lezzetleri tatma olanağına da sahiptir. Antik Çağ'dan bu yana Alaçatı ve Çeşme’de üretilen zeytin, üzüm ve anason ile bunlardan üretilen mahsullerin özel bir yeri olmuştur. Bölgede özellikle Çeşme barbunyası ve sardalyası önde gelen balık lezzetleridir. Ayrıca enginar ve kavun da bölgeye özgü lezzetler arasındadır. Bunlar dışında Ot Festivali’ne ismini veren çeşitli otlar Alaçatı mutfağının vazgeçilmezidir. Bölgeye özgü bir diğer lezzet ise peynirlerdir. Bunlar arasında keçi sütünden yapılmış lordan üretilen kopanisti ve enginarın mor çiçekleriyle sütün mayalanması sonucu elde edilen enginar çiçeği tohumu peynirlerini saymak mümkündür. Çeşme ve Alaçatı mutfağı sinkonta, kabak çiçeği, çağla badem kavurma, çalkama ve mamalaki gibi farklı kültürlerce harmanlanmış çok sayıda mezeye de ev sahipliği yapmaktadır. Bölgede sakız reçinesinden üretilen tatlılar ve salep bitkisi kullanılarak keçi sütünden üretilen dondurma öne çıkan lezzetler arasındadır.

Alaçatı yıl boyunca düzenlenen çeşitli organizasyonlarla ziyaretçilerine alternatif turizm seçenekleri de sunmaktadır. Bu organizasyonlardan en fazla ilgi göreni her yıl Nisan ayının başında düzenlenen Alaçatı Ot Festivali’dir. 2019 yılında onuncusu düzenlenen festival, ziyaretçilerin otlarla harmanlanmış lezzetleri tatmalarına, düzenlenen konferanslarla bölgenin florası ve mutfak kültürü konusunda bilgi edinmelerine olanak sağlamaktadır. 2019 yılında ikincisi düzenlenen ‘Tasting Alaçatı’ ise bölgede yetişen tarım ürünleri ile yeme içme kültürüne hem profesyonel hem de amatör olarak ilgi duyanları buluşturmayı hedefleyen bir etkinliktir. Hem Ot Festivali hem de Tasting Alaçatı bölgedeki gastronomi turizminin örnekleridir. Alaçatı’da düzenlenen bir diğer etkinlik Alaçatı Sanat Haftası'dır. Türkiye’nin çeşitli illerinden gelen öğrencilerin katıldığı etkinlikte sergiler, atölyeler, dans ve müzik performanslarına yer verilmektedir. Hacı Memiş bölgesinde son yıllarda açılan atölye ve sergi alanları da yıl boyunca çeşitli kültür sanat etkinliklerine ev sahipliği yapmaktadır.

Spor turizmi faaliyetleri arasında ilk sırada rüzgar sörfü geliyor. Ege Denizi’yle Alaçatı Limanı arasındaki boğazda etkili olan rüzgar sayesinde Alaçatı ismi, dünyanın önemli sörf merkezleri arasında geçiyor. Çok sayıda sörf okulu, yıl boyunca sporculara hizmet veriyor ve hem ulusal hem de uluslararası turnuvalara ev sahipliği yapıyor. Spor turizmi altında değerlendirilen bir diğer etkinlik Alaçatı Big Fish turnuvasıdır. Her yıl eylül ayında gerçekleştirilen ve balıkçılık sporunda fark yaratmayı hedefleyen etkinlikte Türkiye’nin çeşitli bölgelerinden gelen sportif balıkçılar yarışıyor.

Son olarak bölgeye yapılan ziyaretler kapsamında iki farklı rota tercih ediliyor. İlki, çevre yolu üzerinden Alaçatı’ya girdikten sonra Atatürk Bulvarı üzerinde yer alan eski Alaçatı Belediyesi binası önünde başlayan ve yürüyerek gerçekleştirilen kültür ve lezzet turudur. Bu turda öncelikle Uğur Mumcu Caddesi üzerindeki yel değirmenleri ziyaret ediliyor. Ardından cadde boyunca devam edilerek yolun bitiminden Kemalpaşa Caddesi’ne dönülüyor. Köşe Kahve’nin bulunduğu ara sokaktan geçilerek Alaçatı Pazar Yeri Camii (Meryem Ana Kilisesi) geziliyor. Ardından günümüzde Hacı Memiş olarak adlandırılan ve birbirine bağlı küçük sokaklardan oluşan bölgede yürünerek restore edilmiş çok sayıda restoran, kafe, sanat galerisi ve antika dükkanları görülüyor. Yürüyüş bölgenin güneyinde yer alan Hacı Memiş Camii’ne kadar devam ediyor. Cami ziyaret edildikten sonra cumartesi günüyse Alaçatı pazar yerine kadar yürünerek burada serbest zaman veriliyor. Sonrasında pazar yerinden XIX. yüzyılda Rum okulu olarak kullanılmış Taş Otel’e yürünüyor ve tekrar Kemalpaşa Caddesi’ne çıkılarak yol boyunca uzanan dükkanlar ziyaret ediliyor. Cadde üzerinde Çatladıkapı olarak adlandırılan ve çeşitli elişi ürünlerin satıldığı açıkhava çarşısı geziliyor ve sonrasında kısa bir yürüyüşle turun başlangıç noktasına dönülüyor.

İkinci rota, hem araçlı hem de yürüyerek yapılacak bir geziyi kapsıyor. Çevre yolu üzerinden Alaçatı’ya giriş yapılıyor. Atatürk Bulvarı’na dönüldükten sonra İnönü Caddesi üzerinden devam ediliyor. Karşıyaka Azmağı bölgesine gelindiğinde Önemli Kuş Alanı ziyaret ediliyor. Ardından araçla Alaçatı marina üzerinden sörf okullarının bulunduğu seyir terasına çıkılıyor. Burada mevsim ve rüzgar uygunsa sörf yapan sporcular izlenebiliyor. Daha sonra Rıza Ertan Caddesi üzerinden Atatürk Bulvarı’na dönülüyor ve yukarıdaki yürüyüş rotası tamamlanıyor.