Adramytteion Antik Kenti

Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent

Balıkesir’in Burhaniye ilçesinde yer almaktadır. Antik kent, Edremit Körfezi’nin güneyinde Ören beldesinde bulunmakla birlikte bölgenin ilk kurulan kentlerindendir. Batı Anadolu’nun kuzeyi Antik Çağ'da Mysia, orta bölümü Lydia ve güneyi Karia olmak üzere üç ana bölgeye ayrılmıştır. Adramytteion, Pergamon krallığının hâkimiyetindeki Mysia bölgesinde yer almıştır. Latince Adramyttium olan kentin adı zamanla Edremit’e dönüşerek ilçeye adını vermiştir. Stephanos Byzantios’a dayanan bilgiye göre kentin kurucusu Kroisos’un kardeşi olan Lydia Kralının oğlu Adramys’tir.

Yapılan çalışmalar sonucunda; limana yakınlığı ile dikkat çeken arkeolojik alanın (Ören Meydan-A Bölgesi) dönem analizinin yapılırken limanla bir bütün halinde düşünülmesinin daha doğru olacağı belirtilmektedir. Antik kaynak verileri, limanın Traianus döneminden önce olamayacağını göstermektedir. Alanda yapılan çalışmalarda, antik limanın Geç Klasik-Erken Hellenistik dönemden itibaren kullanıldığı, Roma dönemi öncesi kullanımına işaret eden antik kaynak verileriyle uyumlu olduğu anlaşılıyor.

Gerçekleştirilen kazılar sonucunda, MS II. yüzyılın erken dönemlerinde kentteki imar faaliyetlerinin artış gösterdiği ortaya çıkmıştır. 2015 ve 2016 yıllarında sürdürülen sondaj çalışmaları ile MS VII. ve VIII. yüzyıllarda inşa edildiği düşünülen Kuzey Kilise olarak adlandırılan apsisli bir yapının temellerine ulaşılarak, bu yapının MS XI. yüzyılın başlarında dönüştürülerek bir mezar şapeli olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. MS VII. ve VIII. yüzyıl kilisesi, MS XI. yüzyıl sonlarında mezar şapeline dönüştürüldüğünde alana MS XII. yüzyıl başlarına tarihlenen yeni bir kilise inşa edilmiştir. I. Aleksios Komnenos döneminde, Adramytteion antik kentinin aynı yerde baştan aşağı restore edildiği antik kaynaklarca belirtiliyor. Alanda gerçekleştirilen arkeolojik kazı çalışmaları ile MS XII. yüzyıl boyunca kentin yoğun biçimde yerleşim alanı olduğunu gün yüzüne çıkarılmıştır.

Kazı çalışmaları sonucunda MÖ VI. yüzyıl ile MS XIV. yüzyıllara tarihlenen; lahit tuğlaları ve mimari parçalar, günlük kullanım eşyaları (saklama kapları, pişirim kapları, sırlı tabak ve çanaklar, kandiller vb.), seramik fırın malzemeleri, kilise, mezar alanları, metal buluntular (sikkeler, yüzük ve halkalar, haç parçaları, çiviler ve kancalar vb.), taş buluntular, duvar resimleri bulunmuştur. Ele geçirilen sırlı seramiklerin çoğunluğu sarı-beyaz tonlarda sırlı Zeuxippos grubuna ait (MS XII.-XIII. yüzyıl), sgraffito bezemeli parçalardan oluşmaktadır.

Alandaki ilk bilimsel çalışmalar 1997 yılında yüzey araştırması şeklinde, ilk bilimsel kazılar ise 2001–2003 yıllarında Prof. Dr. Engin Beksaç başkanlığında gerçekleştirilmiştir. 2004–2007 yıllarında Yrd. Doç. Dr. Tülin Çoruhlu başkanlığında bilimsel kazılar devam etmiştir. 2007 yılından sonra 2012 yılına kadar bilimsel kazılara ara verilmiş, 2012 yılında Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Murat Özgen tarafından Adramytteion kazılarına yeniden başlanmış ve günümüze kadar kazılar devam etmiştir.

Kalkolitik dönemden başlayarak, Helen, Roma ve Bizans dönemlerine ait izleri taşıyan Adramytteion antik kentindeki arkeolojik kazı çalışmaları Balıkesir Kuva-yi Milliye Müzesi Müdürlüğü tarafından 2012 yılında başlatılmış olup, Burhaniye Belediyesi’nin desteğiyle, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Arkeoloji Bölümü başta olmak üzere, Türkiye’nin farklı üniversitelerinin ilgili branşlarından öğretim üye ve öğrencilerinin işbirliğinde, klasik arkeoloji, sanat tarihi, mimarlık ve enformatik, gibi birçok destekleyici bölüm uzmanlarının da katılımıyla disiplinlerarası bir çalışma olarak devam ettirilmiştir.

Adramytteion arkeolojik kazı ve onarım çalışmalarının başlamasıyla 2012 yılında gündeme gelen koruma çalışmaları Adramytteion Arkeolojik Sit Alanı ve Etkileşim-Geçiş Bölgesi Koruma Amaçlı İmar Planı, Adramytteion Arkeolojik Sit Alanı Arkeoloji Temalı Park Arkeopark Projesi, Adramytteion Arkeolojik Sit Alanı Arkeolojik Kazı Alanları Üst Örtü ve Yakın Çevre Düzenleme Projeleri çerçevesinde sürdürülmektedir.

2012 yılından beri sürdürülen arkeolojik kazılarda Bergaz Tepe, Ören Meydanı ve Antik Liman olmak üzere üç ayrı noktada yoğunlaşılmıştır. Bergaz Tepe’de yapılan sondaj çalışmaları sonucunda, tepede Bizans döneminden tarih öncesi döneme kadar uzanan kültür katlarını içeren nitelikte bir tabakalaşma olduğu tespit edilmiştir. Kentin piskoposluk merkezi olarak kullanılması kentin dinsel açıdan ayrıca önemini de göstermektedir. Kazılarda ortaya çıkarılan Klasik, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait mimari parçaların yerinde sergilenmesi amacıyla Burhaniye Belediyesi'nin sponsorluğunda Arkeoloji Parkı yapılması planlanmıştır. Örenyerinde ele geçen arkeolojik eserler Kuva-yi Milliye Kültür Müzesi’nde sergilenmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Adramytteion Archaeological Excavations.(2020). Adramytteion Kazısı. http://www.adramytteion.org, (Erişim tarihi: 05.07.2020); Beksaç, E. (2005). 2003 yılı Adramytteion/Ören Kazısı, XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Sakarya; Çoruhlu, T. (2005). 2004 Yılı (Adramytteion antik kenti) Kazı Çalışmaları, 27. Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınlar: 229-240; Özgen, H. M. (2014). Adramytteion Kenti (Ören) 2012 Kazı ve Onarım Çalışmaları, 35. Uluslararası Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Cilt-3: 178 -194.; Özgen, H. M., Akbulut, M.R., Aykanat, B.B., Öztürk, A. ve Denktaş, E. (2019). Adramytteion Kenti (Ören) 2018 Kazı ve Onarım Çalışmaları, 41. Uluslararası Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt-2 (ss. 461-483). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Özgen, H. M. (2014). Adramytteion Kenti (Ören) 2012 Kazı ve Onarım Çalışmaları, 35. Uluslararası Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Cilt-3: 178-194.