Yeşilova Höyüğü

Doğal ve Kültürel Miras Höyük

Yassıtepe Höyük ve İpeklikuyu Höyük ile birlikte İzmir’in tarih öncesi yerleşimine ışık tutan önemli bir höyüktür. İzmir’in Bornova ilçesinin sınırlarının içinde Karaacaoğlan Mahallesi’nde Manda Çayı ile Gökdere arasında yer alan höyük, prehistorik dönemden Roma dönemine kadar buluntular içeren bir yerleşimdir. Kazı çalışmaları, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Zafer Derin’in başkanlığında, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İzmir Büyük Şehir Belediyesi, Ege Üniversitesi Rektörlüğü ve Bornova Belediyesi’nin desteğiyle gerçekleştirildi. Höyük, İzmir’in Tarih Öncesi Yerleşim Alanı olarak tanımlanmaktadır. Arazinin bulunduğu alanın bir bölümü özel mülkiyete, büyük çoğunluğu ise arazide bir beton fabrikası da bulunan Çimentaş’a aitti. Höyüğün bulunduğu alan kalın bir alüvyon tabakasının altında iken küçük buluntu ve keramik parçaları gibi ilk buluntulara 2003 yılında boş arazide gerçekleştirilen toprak alma kazılarında rastlanıldı. Höyükte, bilimsel anlamdaki ilk kazılar, 2005 yılında İzmir Arkeoloji Müzesi ve Ege Üniversitesi Arkeoloji Bölümünün ortak çalışması ile yapıldı. Kazılar, 2008 yılından itibaren Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Ege Üniversitesi'nin adına Doç. Dr. Zafer Derin başkanlığında sürdürülmektedir. Üst üste yerleşimlerin gerçekleştiği tespit edilen Höyükte dört kültür katı belirlendi. Söz konusu kültür katları ve tabakalara ait buluntular şu şekilde aktarılmaktadır: Birinci Kültür Katı Roma dönemi; dağınık yerleşimli çiftlik evlerine ait az sayıda mimari kalıntı, kiremit ve taş lahit mezar şekilde gömüye sahip olan bir mezarlık, mezarlardan ele geçmiş ve MÖ III-II. yüzyıla tarihlenen sikkeler olarak belirlendi. II. Kültür Katı Tunç Çağ’a ait buluntular ise şu şekilde aktarılmaktadır: Erken Tunç Çağına tarihlenen ve Troya’nın ilk katı ile çağdaş olduğu belirtilen tabakada, özellikle mimari kalıntılar, önemli gelişmelere işaret etmektedir. Yerleşim bu dönemde yüksek taş duvarlı, ince uzun dikdörtgen planlı yapılardan oluşmaktadır. İçlerinde ocak yerleri ve platformlar bulunan ortak duvarlı mekânların, onarım geçirerek tekrar kullanıldığı anlaşılmaktadır. Üçüncü Kültür Katını oluşturan ve iki tabakadan oluşan (Bir-İkinci Tabakaları) Kalkolitik Çağ’da, oval planlı çukur evlerde yaşayan ve koyu renkli çanak-çömlek kullanan yeni bir topluluğun bölgeye gelmiş olduğunu göstermektedir. Dördüncü Kültür Katı Neolitik Çağ. Neolitik 1 a,b,c-8 tabakalarından oluşur ve höyüğün en uzun süreli ve en kalın kültür katıdır. Birçok mekândan oluşan bu kültür katında, mimari buluntuların yoğunluğu, Geç Neolitik Çağ olarak adlandırılan IV1a-c,2 tabakalarında tespit edildi. Höyükte, Neolitik Çağ’daki gelişmeler, nüfus yoğunluğunun artması ve geçim kaynaklarındaki değişimler, taş temelli yuvarlak planlı mekânlardan dikdörtgen planlı daha geniş yapılara geçiş ile kendini göstermektedir. Kazılarda ele geçen buluntular çakmak taşının çeşitli amaçlar doğrultusunda kullanıldığını gösterirken obsidyen kullanımı da tespit edildi. Bunu yanı sıra kemik aletler, çanak-çömlek buluntuları, dokuma işlikleri diğer önemli buluntular olarak ortaya çıkarken, tüm bu verilerin ışığında Yeşilova Höyüğü’nün sadece İzmir’in değil, Ege Bölgesi’nin bilinen en eski yerleşim yeri olduğu kanıtlandı. Yeşilova Höyüğü Ziyaretçi Merkezi ile arkeolojik miras olarak höyüğü korumanın yanı sıra kültürel mirası koruma farkındalığının sağlanmasının hedeflendiği belirtilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Derin, Z. (2011). İzmir’in Tarih Öncesi Yerleşim Alanı: Yeşilova Höyüğü, İzmir Kültür ve Turizm Dergisi 13: 112-120; Derin, Z. (2012). Yeşilova Höyük. İçinde; M. Özdoğan, N. Başgelen, P. Kuniholm (Editörler), The Neolithic in Turkey, 4: New Excavations & New Reserach (ss. 177-195). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları; Derin, Z. (2012). İzmir Yeşilova Höyüğü. İçinde; A. Çilingiroğlu, Z. Mercangöz, G. Polat (Editörler), Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları (ss. 169-180). İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi; Derin, Z. (2020). İzmir Yeşilova Höyüğü, İzmir Araştırmaları Dergisi, 12: 1-10.