Bu madde, Avrupa Konseyi tarafından 2010 Avrupa Kültür Başkenti ilan edilen İstanbul kentini, etkinliklere hazırlamak üzere kamu kurumları ve sivil kuruluşların sürdürdükleri çalışmaları koordine etmek amacıyla kurulmuş olan İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’na sunulmuş projenin başlıklarını içermektedir. Bu proje 2007 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından Dr. Çiğdem Özkan Aygün başkanlığında Kültür Başkenti Projesi olarak önerildi.

İstanbul’un, özellikle tarihi yerleşim bölgelerinde yeraltında pek çok tarihi eserin bulunduğu bilinmektedir. Bu gerçek metro inşaatı gibi çalışmalar sırasında sık sık karşılaşılmaktadır. Ne yazık ki İstanbul’un tümünü kapsayan arkeolojik bir kazı mümkün değildir. Ancak bunların da çok büyük bir turizm potansiyeli olduğu ve değerlendirilmesi gerektiği açıktır. İşte bu noktada İstanbul’un altını saran ve tarihi boyunca çeşitli amaçlarla kullanılmış olan dehlizler (kaçış yolları, isale hatları, havalandırma kanalları vs.) bize İstanbul’u yeraltından dolaşma şansı vermektedir. İstanbul’un yeraltı değerlerinden biri de sarnıçlarıdır. Bugün bilinen ve ziyaret edilebilen sarnıçların sayısı kısıtlıdır. Oysa İstanbul’un altının sarnıçlarla dolu olduğu bilinmektedir. Bu sarnıçların bir envanterinin çıkartılıp, belgeselinin çekilmesi ve dikkate değer olanlarının ziyarete açılması, yine buraların sergi mekanları olarak kullanılması, bazılarının ise eskisi gibi su depolamak amacıyla kullanılması İstanbul’a çok çeşitli açılardan yarar sağlayacaktır.

Su, bugün olduğu gibi geçmişte de İstanbul şehrinin temel sorunu oldu. Tarihi merkezi, kaya üzerine oturan ve derelerden başka büyük bir su kaynağı bulunmayan bu şehir için su, artan nüfus, endüstrileşme, çarpık yerleşimlerle derelerin bugün tamamen kuruması sonucu olarak ve dünya iklimindeki değişime de bağlı olarak şehrin temel sorunu haline geldi.

Şehre su taşımak için bilinen ilk çabalar Roma döneminde başladı. Bozdoğan Kemeri ise en bilinen örnektir. Hadrianus döneminde (117-138) Trakya Bölgesi’nden künkler ve su kemerleriyle getirilen su Edirnekapı’dan şehre girerek, Bozdoğan Kemerleri vasıtasıyla tarihi yarımadaya ulaşmaktaydı. İmparator Valens döneminde de (364-378) bu çabalar sürdü. Bizans döneminde ise nüfusun artmasıyla V. yüzyıldan itibaren kapalı ve açık sarnıçlar şehrin su ihtiyacını karşıladı.

Osmanlıların şehri almasından sonra ise var olan su kemerleri onarıldı ve yenileri eklendi. Bunlardan en bilineni Kırkçeşme Suyolu’dur ki bu sayede şehrin başlıca su toplama alanı olan kuzeydeki ormanlık bölgeden su taşınıyordu. Kovuk Kemer ( Kırık ya da Eğri Kemer) Cebeciköy’deki Güzelce Kemeri, Baş Havuz, Mağlova Kemeri, Uzun Kemer, Avasköy Kemeri hep Bizans döneminde başlanıp Osmalı’da geliştirilen bu su sisteminin parçalarıydı. Eskiden şehir dışındaki bu yapılar bugün şehir sınırları içinde kaldı. Sarnıçlar ise daha çok şehir içinde inşa edildi.

Şehir içinde su dağıtımının düzenlenmesinde bir başka unsur da su terazileridir. Günümüze kalabilmiş en önemli açık sarnıçlar; Aspar Sarnıcı, Vefa Spor Klübü’nün stadı olan Aetius Sarnıcı (Karagümrük Çukurbostanı), Altımermer (Hagios Mokios) Sarnıcı, Fildamı (Hebdomon) Sarnıcı’dır. Bugün yeraltı sarnıçlarının çoğu yapılaşma sonucu yok olmuşsa da pek çoğu yeniden keşfedilmeyi beklemektedir.