UNESCO Doğal Miras Alanı

UNESCO Doğal Miras Alanı

(Paris, Fransa, 1972 - )

Olağanüstü doğal özelliklere, estetik değerlere, jeolojik oluşumlara, ekolojik ve biyolojik süreçlere veya tehdit altındaki türlerin yaşam alanlarına sahip olan ve üstün evrensel değer taşıyan doğal alanlardır. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü Genel Konferansı, 17 Ekim- 21 Kasım 1972 tarihleri ​​arasında Paris'te toplanarak, 17. oturumunu gerçekleştirmiştir. Bu konferansta doğal mirasın yalnızca geleneksel bozulma nedenleriyle değil, aynı zamanda durumu daha da korkunç hasar veya yıkım olgularıyla ağırlaştıran değişen sosyal ve ekonomik koşullar nedeniyle giderek artan bir şekilde yıkım tehdidi altında olduğu tespit edilmiştir.

Bu kapsamda Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) tarafından 16 Kasım l972 tarihinde Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi kabul edilmiştir. Söz konusu sözleşmenin ikinci maddesine göre “estetik veya bilimsel açıdan olağanüstü evrensel değere sahip, fiziksel ve biyolojik oluşumlardan veya bu oluşum gruplarından oluşan doğal anıtlar; tehlike altındaki hayvan ve bitki türlerinin yaşam alanını oluşturan jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve kesin olarak belirlenmiş alanlar, bilim veya koruma açısından olağanüstü evrensel değere sahip; bilim, koruma veya doğal güzellik açısından olağanüstü evrensel değere sahip doğal alanlar veya kesin olarak belirlenmiş doğal alanlar bu sözleşme kapsamında doğal miras” olarak kabul edilmiştir. Bu sözleşmeye taraf olan her devlet, Madde 2’de sözü edilen ve “kendi topraklarında bulunan doğal mirasın belirlenmesi, korunması, muhafazası, teşhiri ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlama görevinin öncelikle kendisine ait olduğunu” kabul etmektedir. Bu amaçla, “kendi kaynaklarının azamisini kullanarak ve uygun olduğu durumlarda, özellikle mali, sanatsal, bilimsel ve teknik olmak üzere, elde edebileceği her türlü uluslararası yardım ve iş birliğini kullanarak elinden gelen her şeyi yapacağını” taahhüt etmektedir.  Bu bağlamda “taraf devletler, doğal mirasa toplum yaşamında bir işlev kazandırmayı ve bu mirasın korunmasını kapsamlı planlama programlarına entegre etmeyi amaçlayan genel bir politika benimsemek, bu tür hizmetlerin bulunmadığı topraklarda, kültürel ve doğal mirasın korunması, muhafazası ve sunumu için uygun personel ve işlevlerini yerine getirme araçlarına sahip bir veya daha fazla hizmet kurmak; devletin kültürel veya doğal mirasını tehdit eden tehlikelerle mücadele edebilmesini sağlayacak bilimsel ve teknik çalışmalar ve araştırmalar geliştirmek ve işletme yöntemleri geliştirmek, bu mirasın tespiti, korunması, muhafazası, sunumu ve rehabilitasyonu için gerekli uygun yasal, bilimsel, teknik, idari ve mali önlemleri almak; doğal mirasın korunması, muhafazası ve sunumu konusunda eğitim veren ulusal veya bölgesel merkezlerin kurulmasını veya geliştirilmesini özendirmek ve bu alanda bilimsel araştırmayı teşvik etmekle yükümlüdür”.

Doğal miras alanları endemik ve tehlike altındaki türlerin yaşadığı alanları korumakla birlikte doğal denge ve iklim değişikliği çalışmaları için örnek alanları oluşturmaktadır. Araştırmalar ve çevre bilinci için değerli alanlar sunarak doğal güzellikleri tanıtmak, ekonomik ve kültürel faydalar da sağlamaktadır. UNESCO ve üye ülkeler, doğal miras alanlarını korumak için koruma planları uygulamaktadır. UNESCO’nun Dünya Miras Komitesi bu alanların korunmasını denetlemektedir.

Dünya’da toplam 1248 adet miras alanı bulunmakta olup bu alanların 235’i doğal miras kategorisinde yer almaktadır. Dünya’da Unesco doğal miras alanlarına Amerika Birleşik Devletleri’nde yer alan Büyük Kanyon Milli Parkı (1979), Avustralya’daki Büyük Bariyer Resifi (1981) ve Çin’de bulunan Sichuan Dev Panda Barınakları- Wolong, Siguniang Dağı ve Jiajin Dağları (2006) örnek olarak verilebilir. Türkiye’nin tamamen doğal miras kategorisinde bir alanı bulunmamakta olup Kızılırmak Deltası Sulak Alanı ve Kuş Cenneti (Samsun) ve Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi (Ankara-Konya-Aksaray) Dünya Mirası Geçici Listesinde yer alan doğal ve değerleri büyük olan alanlardır.

Referanslar

World Heritage Convention, (t.y.). Tentative List. https://whc.unesco.org/en/tentativelists/?action=listtentative&state=tr&order=states, (Erişim tarihi: 21.10. 2025); World Heritage Convention, (t.y.). Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. https://whc.unesco.org/en/conventiontext, (Erişim tarihi: 21.10. 2025); World Heritage Convention, (t.y.). World Heritage List. https://whc.unesco.org/en/list/, (Erişim tarihi: 21.10. 2025).

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: