UNESCO Karma (Doğal ve Kültürel) Miras Alanı
UNESCO Karma (Doğal ve Kültürel) Miras Alanı
-
2025
Hem doğal hem de kültürel miras kriterlerini aynı anda karşılayan, istisnai evrensel değerlere sahip alanlardır. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) tarafından 16 Kasım 1972 tarihinde Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme ile miras alanlarının korunması küresel bir politika haline gelmiştir. İlk zamanlarda miras alanları sadece kültürel veya sadece doğal olarak sınıflandırılmaktaydı. Ancak bazı alanların hem tarihî eserler hem de doğal güzellikler taşıdığı fark edilince UNESCO tarafından ayrı bir kategoride değerlendirilmesine ihtiyaç duyulmuştur. Bu doğrultuda UNESCO, tanımlanmış miras alanlarını üç temel kategoride incelemektedir. Bu kategoriler; kültürel, doğal ve karma miraslar olarak sıralanmaktadır. Karma miras alanı olarak kabul edilebilmesi için bir alanın, üstün evrensel değerlere sahip olması ve UNESCO tarafından belirlenen on seçim kriterinden en az birini karşılaması gerekmektedir.
Bu kriterler şu şekilde sıralanmaktadır; “insan yaratıcı dehasının bir başyapıtını temsil etmesi, bir zaman dilimi içinde ya da dünyanın bir bölgesinde insan değerleri arasında önemli bir etkileşimi göstermesi (örneğin mimari, şehir planlama, sanat veya teknoloji alanında), yaşayan veya yok olmuş bir kültürel geleneğe ya da uygarlığa eşsiz bir tanıklık sunması, insanlık tarihinin önemli bir aşamasını gösteren mimari ya da teknolojik bir örnek olması, bir kültürün veya insan topluluğunun geleneksel yerleşim biçimini, arazi kullanımı ya da deniz kullanımını örneklemesi, evrensel öneme sahip olaylar, gelenekler, düşünceler, inançlar veya sanatsal eserlerle doğrudan ilişkilendirilmesi, üstün doğal güzellik veya estetik öneme sahip olağanüstü doğa olaylarını içermesi, dünya tarihinin ana aşamalarını gösteren jeolojik oluşumlara veya doğal süreçlere örnek teşkil etmesi, kara, tatlı su, kıyı veya deniz ekosistemlerinin evrimini gösteren devam eden ekolojik ve biyolojik süreçleri barındırması, tehlike altında olan türler dâhil, biyolojik çeşitliliğin korunması için en önemli doğal habitatları içermesi”.
Örneğin 7-10. kriterleri taşıyan alanlar doğal miras, 1-6. kriterleri taşıyan alanlar kültürel miras hem doğal hem de kültürel kriterlerden en az 1’er özellik taşıyan miraslar karma miras olarak değerlendirilmektedir. Karma miras alanları hem doğal hem de kültürel miras kriterlerinden her ikisini de barındıran miraslardır. Diğer bir ifade bu alanlar, hem insan eliyle oluşmuş tarihi ve kültürel özellikler taşımakta hem de doğal güzelliğe veya ekolojik öneme sahiptirler.
UNESCO’nun 1972 yılında kabul ettiği Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşmeye bağlı olarak dünyada toplam 1248 adet miras bulunmaktadır. Bunlardan 972’si kültürel, 235’i doğal ve 41’i karma (doğal ve kültürel) miraslardır. Örneğin Peru’da yer alan Machu Picchu Tarihi Kutsal Alanı [1983], Arnavutluk’ta yer alan Ohrid Gölü [2019] ve Çin’de yer alan Tai Dağı [1987] Dünya Karma Miras listesindedir. Türkiye’nin söz konusu listede Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) [1985] ve Pamukkale-Hierapolis (Denizli) [1988] olmak üzere iki adet karma miras alanı bulunmaktadır. Dünya çapında sahip olduğu kriterler ve özellikler düşünüldüğünde çok daha az sayıda temsil edilen karma miras alanları olduğu ifade edilmektedir. Karma miras alanları tarihi, kültürü ve doğayı bir arada yaşattığı için bu alanları korumak önem taşımaktadır.
Referanslar
DÖSİMM, (t.y.). Unesco Dünya Mirası Listesinde Türkiye. https://dosim.ktb.gov.tr/TR-218145/unesco-dunya-miras-listesinde-turkiye.html, (Erişim tarihi: 20.10. 2025); Türkiye Milli Komisyonu, (t.y.). Unesco Dünya Mirası Listesi. https://www.unesco.org.tr/Pages/125/122/UNESCO-D%C3%BCnya-Miras%C4%B1-Listesi, (Erişim tarihi: 20.10. 2025); World Heritage Convention, (t.y.). The Criteria for Selection. https://whc.unesco.org/en/criteria/, (Erişim tarihi: 20.10. 2025); World Heritage Convention, (t.y.). Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. https://whc.unesco.org/en/conventiontext, (Erişim tarihi: 20.10. 2025); World Heritage Convention, (t.y.). World Heritage List. https://whc.unesco.org/en/list/, (Erişim tarihi: 20.10. 2025).
