Turizm ve Tanıtma Bakanlığı 02 Temmuz 1963 tarihinde TBMM’de kabul edilen 265 sayılı Kanunla kuruldu. Turizm ve Tanıtma Bakanlığının Kanun taslağı üzerinde TBMM’de yapılan müzakereler; dünyadaki gelişmelere paralel olarak devletin turizmde doğrudan rol model üstlenmesine ışık tutan bilgiler içeriyordu: Taslağın Cumhuriyet Senatosu’nda görüşülmesi sırasında söz alan senatörler, 1963 yılı Haziran ayına kadar turizmden sorumlu müstakil Bakanlık için kuruluş kanunu taslağının 19 defa Meclise getirildiğini, ülkenin turizm potansiyeli ve ekonomiye getirisi hakkında yeterli olabilecek araştırma ve tartışmalar yapıldığını, yabancı uzman raporlarının incelendiğini belirterek planlı kalkınma döneminde turizmin hem nitelikli geliştirilmesi, hem de turizm gelirleriyle kalkınma planında öngörülen hedeflere ulaşılmasında katkıda bulunulabilmesi için Kanunun öncelikle çıkarılması gereğini vurgularken Bakanlığın sadece ana faaliyet olarak turizmle ilgili çalışmalarda bulunması, basın ve ülke tanıtımı konularının turizmden ayrık tutularak bu konuların başka Bakanlık ya da kamu idaresinin görev ve yetki alanına dahil edilip edilmemesi hususunda farklı görüşler ve yaklaşımlar dile getirdiler.

Basın-Yayın ve Turizm Bakanı Nurettin Ardıçoğlu da ülke turizminin geliştirilmesi için Bakanlığın bir çalışma yürüttüğünü, turizme destek olmayan mevzuat ve uygulamaların tasfiye edilmediği sürece “turizm çığırının” açılamayacağını, mevzuattaki yeni düzenlemeler işini Meclisin gündemine getirmeyi hedeflediklerini, hem Senato’nun hem Millet Meclisi’nin desteğini isteyeceklerini, turizm konusunun öneminin zamanla daha iyi anlaşıldığını, yaşanan bu sürecin ülkemize özgü olmadığını, Basın Yayın Turizm Genel Müdürlüğü’nde son sıralarda yer alan bir konu olan Turizmin Devlet teşkilatında ilk planda değerlendirilmesi için Taslağın desteklenmesini istedi.

Turizm ve Tanıtma Bakanlığı 02.07.1963 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen ve 11452 sayılı Resmi Gazete’de 12.07.1963 tarihinde yayınlanan 265 sayılı ve Turizm ve Tanıtma Bakanlığı Kanunu ile kurulmuş ve ülkemizde ilk defa yasayla turizmde Bakanlık düzeyinde bir yapılanma meydana geldi.

Kanun’da Bakanlığın görevleri şu şekilde belirtilmiştir:

Turizm ve Tanıtma Bakanlığı (Madde 2)

• Turizmi milli ekonominin verimli sektörü haline getirmek için yurdun turizme elverişli bütün imkanlarını değerlendirir. Turizmle ilgili işleri yapar, yaptırır, düzenler, teşvik ve koordine eder, denetler.
• Yurdu ve ulusu tanıtmaya yarayacak hizmetleri görür.
• Haber ve yayın hizmetlerinin görülmesini kolaylaştırıcı tedbirleri alır.
• Bütün bu hizmetlerin ifası için idarenin çeşitli kuruluşları mahalli idareler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve kamu iktisadi teşebbüsleri, sermayesinin yarısından çoğu bu kuruluş ve teşekküllere ait müessese ve şirketler Turizm ve Tanıtma Bakanlığı ile iş birliği yaparlar.

Bakanlığın kuruluşunu düzenleyen 3 üncü maddede merkez, yurt içi ve yurt dışı teşkilatları sayılmıştır.

Kanunda Bakanlığın Teşkilat Yapısını oluşturanmakamlar ve birimler şu şekilde açıklanmıştır.

Turizm ve Tanıtma Bakanlığının kuruluşu şöyledir (Madde 3) :

A) Merkezde :

1. Müsteşarlık,
2. Özel Kalem Müdürlüğü,
3. Teftiş Kurulu Başkanlığı,
4. Hukuk Müşavirliği,
5. Turizm Genel Müdürlüğü,
6. Tanıtma Genel Müdürlüğü,
7. Haber ve Yayın Hizmetleri Müdürlüğü,
8. Personel Müdürlüğü,
9. Levazım ve Evrak Müdürlüğü,
10. Arşiv Müdürlüğü,
11. Müdürler Kurulu,
12. Turizm Danışma Kurulu.

Doğrudan turizm ile ilgili görev ve yetkilerle donatılan Turizm Genel Müdürlüğü’nün Kanunda sorumluluk alanları şöyle belirlenmiştir. (Madde 8)

• Yurdumuzun turistik imkânlarını değerlendirecek ve turizmi geliştirecek her türlü etüt ve plânların hazırlanması ve bunların uygulanması ile ilgili bütün işleri yapar, gerekli tedbirleri alır.
• Turizm endüstrisi ve teşebbüslerinin tesis ve işletme esaslarını tespit, bu müesseselerin teşvik ve himayesine ve fiyat tarifelerinin tanzim ve tasdikine ait işlemleri ifa eder ve murakabelerini sağlar.
• Bütün bu hizmetlerin görülebilmesi için ikinci maddenin son fıkrasında sayılan kuruluşlarla koordinasyonu sağlar.
• Yurt içinde ve dışında turizm personeli yetiştirir ve bu maksatla kurs ve uzman okulları açar.
• Milletlerarası turizm çalışmalarına katılır, gerekli işbirliği kurar ve yürütür.

Turizm Genel Müdürlüğü’ne bağlı daireler; Etüt ve Planlama Dairesi, Turizm Endüstrisi Dairesi, Sosyal Turizm Dairesi, Tıbbi Turizm Dairesi, Yatırımlar Dairesi, Denetleme Dairesi, Milletlerarası Münasebetler Dairesi, Eğitim Dairesidir.

Turizm Genel Müdürlüğünün örgüt şeması ülkenin gelişmiş ülkeler seviyesine ulaşması bakımından yapılması zorunlu olan planlama ve çalışmaları adeta özetlemektedir.

Tanıtma Genel Müdürlüğü’ne Türkiye’nin turistik varlıklarını ve Ulusal değerini tüm olarak her alanda tanıtma görevi verildi. Tanıtma Genel Müdürlüğü’ne bağlı daireler; Tanıtıcı Yayınlar Dairesi, Foto Film Dairesi, Dış Münasebetler Dairesi, Politik Tanıtma Dairesi, Turistik Gösteriler ve Törenler Dairesidir.1964 yılında yapılan bir düzenleme ile Folklor Dairesi ve Turistik Varlıkları Değerlendirme Dairesi de Genel Müdürlük bünyesinde yer almaya başlamıştır. 1966 yılında ise Yurtdışı Teşkilatı Şubesi Tanıtma Genel Müdürlükten ayrılarak müstakil bir müdürlük haline getirilmiş ve doğrudan Makama bağlandı. Turizm Danışma Kurulu da turizmle ilgili yapılanma içinde yer almaya devam etti.

Madde 3.B ile düzenlenen yurt içi (taşra) teşkilatında turizm ve tanıtma bölge müdürlükleri, il temsilcilikleri, turizm büroları bulunmaktadır. Taşra Teşkilatına ilişkin 16’ncı Madde’de “Bakanlık, gereken yerlerde bölge müdürlükleri, il temsilcilikleri ve turizm büroları kurabilir. Bunlar, Bakanlığın vereceği işleri görür ve görevleri bir yönetmelikle düzenlenir” denilmektedir. Bölge Müdürlükleri daha sonra 1983 yılında yürürlüğe giren 187 sayılı Kültür ve Turizm Bakanlığı Teşkilatı ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile kaldırıldı.

 Madde 3C ile düzenlenen yurtdışı teşkilatı turizm ve tanıtma büroları, basın müşavirlikleri, basın ataşeliklerinden oluşmaktadır. Yurtdışı teşkilatına aday olarak alınanlar, bir yıl Bakanlığın merkez teşkilatında ve bir yıl da Dışişleri Bakanlığı Enformasyon Dairesinde staj gördükten sonra başarılı olmaları halinde üçüncü sınıf, ikinci sınıf, birinci sınıf turizm ve tanıtma büroları müdürlüklerine veya basın ataşeliklerine, basın müşavirliklerine tayin olmaktadırlar. Bu teşkilata girenlerin diplomasi mesleği bakımından yetiştirilmeleri için Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın Dışişleri Bakanlığı ile sürekli iş birliği içinde bulunması öngörüldü. (Madde 20)

Yararlanılan kaynaklar: Türkiye Büyük Millet Meclisi. (28.06.1963). Turizm ve Tanıtma Bakanlığı Kanun Tasarısının Millet Meclisince Kabul Olunan Metni ve Cumhuriyet Senatosu Geçici Komisyon Raporu, Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, 12(1), https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/CS__/t02/c012/cs__02012082.pdf, (Erişim tarihi: 12.10.2019).

Turizm ve Tanıtma Bakanlığı, 02.07.1963 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen, 265 sayılı yasayla kuruldu. Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın yasa taslağı üzerinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yapılan tartışmalar devletin turizm konusunda görev almasının tarihine ışık tutan ayrıntılar bulunmaktadır. Bakanlık kuruluş kanunu taslağı 19 kez Meclis’e getirildikten sonra kabul edildi. Turizm ve Tanıtma Bakanlığı ile, Türkiye’de ilk kez yasayla turizm alanında Bakanlık düzeyinde bir yapılanma gerçekleşti. Bakanlığın görevleri, kuruluş yasasının ikinci maddesinde şöyle yer aldı: “Turizm ve Tanıtma Bakanlığı, turizmi millî ekonominin verimli sektörü haline getirmek için yurdun turizme elverişli bütün imkânlarını değerlendirir. Turizmle ilgili işleri yapar, yaptırır, düzenler, teşvik ve koordine eder, denetler. Yurdu ve ulusu tanıtmaya yarayacak hizmetleri götür. Haber ve yayın hizmetlerinin görülmesini kolaylaştırıcı tedbirleri alır.”

Kuruluş yasasının üçüncü maddesi, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’na bağlı birimlere şu şekilde yer vermektedir: Merkezde: 1. Müsteşarlık, 2. Özel Kalem Müdürlüğü, 3. Teftiş Kurulu Başkanlığı, 4. Hukuk Müşavirliği, 5. Turizm Genel Müdürlüğü, 6. Tanıtma Genel Müdürlüğü, 7. Haber ve Yayın Hizmetleri Müdürlüğü, 8. Personel Müdürlüğü, 9. Levazım ve Evrak Müdürlüğü, 10. Arşiv Müdürlüğü, 11. Müdürler Kurulu, 12. Turizm Danışma Kurulu. Bakanlığa bağlı olarak yurtiçinde turizm büroları ve tanıtma bölge müdürlükleri, il temsilcilikleri, turizm ile yurtdışında turizm ve tanıtma büroları, basın müşavirlikleri, basın ataşelikleri.

Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın kurulmasıyla birlikte Türkiye’de ilk kez turizm sektörü kapsamlı bir şekilde kamu yönetiminde temsil edilmeye başlandı. Basın-Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü'nun bünyesinde yer alan Turizm Dairesi Müdürlüğü, yeni kurulan bakanlık bünyesinde Turizm Genel Müdürlüğü adını alarak faaliyetlerini devam ettirdi. Kuruluş kanununda Tanıtma Genel Müdürlüğü adı altında yeni bir birimin kurulması da, bu alandaki yenilikler arasındadır. Tanıtma Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak turizm müdürlükleri ve yurtdışında da turizm ve tanıtma büroları da ilk kez Turizm ve Tanıtma Bakanlığı yasasıyla birlikte ihdas edildiler.

Turizm ve Tanıtma Bakanlığı, 1983 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kurulmasına kadar faaliyetlerine bu unvan altında devam etti. 1963–1983 yılları arasında Turizm ve Tanıtma Bakanı olarak görev yapanların isimleri ve görev dönemleri şu şekildedir: Nurettin Ardıçoğlu (17.06.1963-19.07.1963) / (19.07.1963), Ali İhsan Göğüş (25.12.1963-20.02.1965), Ömer Zekai Dorman (20.02.1965-28.08.1965), İsmail Hakkı Akdoğan (28.08.1965-27.10.1965), Nihad Kürşad (27.10.1965-03.11.1969), Necmettin Cevheri (03.11.1969-26.03.1971), Erol Yılmaz Akçal, (26.03.1971-15.04.1973), Ahmet İhsan Kırımlı (15.04.1973-26.01.1974), Orhan Birgit (26.01.1974-17.11.1974), İlhan Evliyaoğlu (17.11.1974-31.03.1975), Lütfi Tokoğlu (31.03.1975-11.04.1977), Nahit Menteşe (11.04.1977-21.06.1977), Altan Öymen (21.06.1977-21.07.1977), İskender Cenap Ege (21.07.1977-05.01.1978), Alev Coşkun (05.01.1978-12.11.1979), Barlas Küntay (12.11.1979-12.09.1980) ve İlhan Evliyaoğlu (20.09.1980-10.12.1981)/(10.12.1981-13.12.1983).