Tarihi Uzunköprü (Ergene) Taş Köprüsü

DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: GÖZDE OĞUZBALABAN (2019) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: MEHMET EMİN BAYNAZOĞLU (2020) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

Osmanlı büyüme döneminde kendilerini Avrupa’dan atma düşüncesinde olan Hristiyan birlikleri ile mücadele edebilmek için Anadolu’dan Balkanlara kuvvetler göndermiştir. Kuvvetlerin Balkanlara gönderilmesi Gelibolu-Edirne yolu ile sağlanmıştır. Ancak bu yol üzerinde yer alan Ergene Nehri’nin kış ve ilkbahar aylarında taşmasından ötürü kuvvetler Balkan tarafına geçmek için günlerce hatta haftalarca beklemek zorunda kalmıştır. Ergene Nehri kenarında ordusunun günlerce beklemesinden rahatsız olan II. Murat, Uzunköprü’nün yapılmasını emretti. Bugünkü Uzunköprü ilçesine adını veren Ergene Nehri üzerinde yer alan köprü, II. Murat tarafından 1427-1443 yılları arasında dönemin baş mimarı Muslihiddin Bey’e yaptırıldı. Edirne Salnamesi’nde köprünün ilk yapıldığındaki uzunluğu 1392 metre ve genişliği 5,50 metre olarak belirtilirken, günümüzdeki uzunluğu 1272 metredir. 1964 yılında yapılan onarımında köprünün genişliği 6,80 metreye çıkarıldı.

Traverten ve kireçtaşı cinsi kesme taş blokları ile inşa edilen dünyanın en uzun taş köprüsünün, tonoz ayakları alüvyon zemin üzerine oturtulan temelleri enerji sönümleyici ahşap ızgara sistemi üzerine inşa edildi. Köprünün kemerleri çoğunlukla çift merkezli sivri kemer formunda olmakla birlikte basık ve dairesel formlarda kemerlerde tarihi yapıda mevcuttur. Altı asıra yakın bir süre ayakta kalarak günümüze ulaşan köprü, kullanılan malzeme seçimi, inşa teknikleri ve işçilik gibi unsurların birlikteliği ile tüm zamanların en üstün örneklerinden biridir. İlk yapımında 174 gözden meydana gelen köprünün, arazinin zaman içerisinde dolması ile günümüzde 164 gözü açık kaldı. Günümüzde hâlen kullanılmakta olan köprünün ana gözünün üstünde bir tarih köşkü yer alırken, 40. 41. 102. ve 103. kemerlerinin üzerinde ise iki balkon bulunmaktadır.

Süsleme özellikleri bakımından dikkat çeken köprünün ayaklarında, ayakları arasındaki kısımlarda ve kemerlerin kilit taşları üzerinde birbirinden farklı güç ve kuvveti sembolize eden birtakım yazı, hayvan figürleri, bezemeler ve bitki motifleri görülmektedir. Özellikle köprüde kuş, fil, kartal ve aslan hayvan figürleri ile lale motifleri dikkat çekmektedir. Köprü, Edirne Kültür ve Tabiat Varlıkları Kurulu’nca 16.07.2010 tarihinde tescil edilmiştir. 2015 yılında UNESCO Dünya Miras Merkezi tarafından yapılan değerlendirme sonucunda, Uzunköprü’nün UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne kaydedilmesi uygun görüldü.

Referanslar

Büktel, Y. (2010). Edirne–Uzunköprü Vaftizci Yahya Kilisesi. 14. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı (ss. 115-139), 20-22 Ekim 2010, Konya; Edirne İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019). Uzunköprü, https://edirne.ktb.gov.tr/TR-110704/uzunkopru.html, (Erişim tarihi: 26.10.2019); Edirne İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019). Uzunköprü İlçesi, http://www.edirnekulturturizm.gov.tr/TR-76445/uzunkopru-ilcesi.html, (Erişim tarihi: 26.10.2019); Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü (2019). Uzunköprü UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi, https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-138836/uzunkopru-unesco-dunya-miras-gecici-listesinde.html, (Erişim tarihi: 26.10.2019); Uzunköprü Kaymakamlığı (2019). Tarihçe. http://www.uzunkopru.gov.tr/ilce-tarihi, (Erişim tarihi: 14.12.2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Bağman L. (2005). Uzunköprü Tarihi ve Belgeleri. Edirne: Ulusal Bellek Yayınları.

2 / 2

Yapım süresi yaklaşık 16 yıl süren yapı 1427 ile 1443 yılları arasında, Sultan II. Murat tarafından, Mimar Musluhiddin ve Mehmet adındaki kalfasına yaptırılmıştır. Sultan II. Murat köprünün yapımına nezaret etmesi için Üsküp Sancak Beyi İshak Bey ve Gazi Mahmut Beyi görevlendirmiştir. Dünyada günümüze ulaşmayı başarabilen en eski ve en uzun taş köprü unvanına sahiptir. 2015 yılında, UNESCO tarafından dünya geçici kültür miras listesine alınmıştır. Yapıldığı dönem dikkate alındığında inşaat sürecinin çok zorlu olduğu tahmin edilebilir. Köprünün yapıldığı dönemde çimento olmadığı için harç malzemesi olarak sönmüş kireçle tuğla kırıntılarının karıştırılması ile elde edilen ve Horasan harcı denilen bir malzeme kullanılmıştır. Elde edilen bu harç kesme taşları birbirine yapıştırmak için kullanılmış, harcın açık havada sertleşerek yapıyı güçlü kılması için, köprünün açılışı, yapımı bittikten iki yıl sonra gerçekleştirilmiştir. Köprünün inşaatında traverten cinsi kesme taş blokları ve kireçtaşı kullanılmıştır.

Köprünün yapımı öncelikli olarak stratejik ve ekonomik amaçlarla gerçekleştirilmiştir. Kuruluş döneminde olan Osmanlı Devleti’nin Balkanlara açılmasını sağlayacak bir yol teşkil edeceği için Sultan II. Murat tarafından köprünün yapımına büyük önem verdiği düşünülmektedir. Köprünün yapımıyla birlikte, Ergene Nehri’nde kış ve ilkbahar aylarında meydana gelen su taşkınları bertaraf edilecek, bu sayede Osmanlı ordusunun Rumeli yönüne ilerlemesinin önünde bir engel kalmayacaktı. Uzunköprü, yapıldığı dönemde verilen isim olan Cisr-i Ergene (Ergene Köprüsü) olarak da bilinmektedir. Köprü, Osmanlı Devleti'nin sanat ve estetik anlayışını yansıtan motiflere sahiptir. Kemerlerin üzerinde bitki ve hayvan figürleri, bulunmaktadır. 174 adet kemer üzerine kurulmuş olan köprü döneminin en görkemli yapıları arasında gösterilmektedir. Kemerlerin önemli bir bölümü çift merkezli sivri kemer şeklindedir. Bunun dışında basık dairesel şeklinde kemerler de bulunmaktadır. En geniş kemeri 13 metre, ikinci su yatağının geçtiği kemer dokuz metre, kalan kemerlerin genişliği ise ortalama beş metre genişliktedir. Köprünün uzunluğu yaklaşık 1.270 metredir. Köprünün inşa edilmeye başlanmasıyla birlikte II. Murat adına bir camii, hamam, imarettin medresesi ve Yayalar Köyü’nün inşaat süreci de başlamıştır. Bu inşaatlar da bugünkü Uzunköprü ilçesinin temellerini oluşturmuştur.

Referanslar

Bağman, L. (2005). Uzunköprü Tarihi Belgeleri (İkinci Basım). Edirne; Bayatlı, A. (2015). Edirne Taş Köprüleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Metin, N. (2005). Uzunköprü Belde ve Köyleri, Uzunköprü Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu Dergisi, 1(1): 12-19.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Uzunköprü Kaymakamlığı, Tarihi Ergene Köprüsü, http://www.uzunkopru.gov.tr/tarihi-uzunkopru, (Erişim tarihi: 14.02.2020).