Selçuklu hanlarından olan bu eser, Aksaray’ın kendi adıyla anılan Sultanhanı Kasabası’ndadır. İpek Yolu üzerinde, hem konaklama hem de ticaret yolunun güvenliğini sağlamak amacıyla 1229 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad tarafından yaptırılmıştır. Mimarı Şamlı Muhammed b. Havlan’dır. Han olarak hizmet vermesinin yanı sıra inşa edildiği dönemde Moğol saldırılarına karşı askeri bir üs olarak da kullanılmıştır. Dolayısıyla pek çok savaşa sahne olduğu için zarar görmuştur. 1278 yılına gelindiğinde Han, Sultan II. Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından genişletilmiştir. Mütevellisi Sirâcüddin Ahmed tarafından 667 (1268-69) yılında tamir ettirilmiştir.

Han, 4680 metrekarelik bir arazi üzerine kurulmuş bir kale görünümündedir. Yapımında malzeme olarak kesme taş kullanıldı ve dış cepheler kuleler ile desteklenmitir. Planı, revaklı bir avlu ve kapalı bir hol olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Oldukça gösterişli bir görünüme sahip Taç Kapı, Doğu cephesinde yer almakta ve derin niş mukarnaslı bir kavsaraya sahiptir. Sathî kuşatma kemeri içine serpiştirilmiş rozetlerle, kavsaranın tepedeki mukarnas hücresinin iki yanında uzaktan görülebilecek şekilde kazılmış el-minnetü lillâh yani Kudret Allah’ındır ibaresi mevcuttur. Kapının iki tarafında birer niş bulunmakta, bu nişler üzerinde Selçuklu sülüsüyle yazılmış inşa kitabesi ve usta kitabesi yer almaktadır. Kapıdan eyvan şeklindeki bir koridorla avluya geçilmektedir. Avlunun doğu kısmında 11 oda bulunmaktadır; batısında ise aynı sayıda iki sıralı revaklar bulunmaktadır. Revakların kemerleri ile odaların kapı çerçeveleri geometrik motiflerle süslüdür. Bütün mekanlar beşik tonozlar ile örtülüdür.

Avlunun ortasında sivri kemerli köşk bir mescit bulunmaktadır. Kuzeyden iki taraflı merdivenle çıkılan ve altında şadırvanı bulunan köşk mescidin kemer ve duvar cepheleri zengin geometrik örneklerle bezenip ancak zamanla yıkılarak harap olmuştur. Revak kemerleriyle odaların kapılarında olduğu gibi onarım sırasında burada da süslemeler dikkate alınmamıştır. Han’ın kapalı bölümüne ise ikinci taç kapıdan girilmektedir. Bu ikinci kapı da dıştaki kapı ile aynı mimari özelliklere ve süslemelere sahiptir. Bu kapalı alan kışlık olarak adlandırılmaktadır. Bu bölüm üç nefli bir hol olarak tasarlanmaktadır. Holün tam ortasında bir aydınlık kubbesi bulunmakta ve bu kubbeye mukarnaslı tromplar ile geçilmektedir. Kubbe, dıştan yüksek sekizgen kasnaklı bir külahla örtülmüş olsa da zamanla bu külah yıkılmıştır. Han’ın su ihtiyacı, kurşundan yapılan künkler ile yakın bir köyden getirtilmiştir. Çeşmelerin yanı sıra avlulu bölümde karşılıklı beşer, hol kısmında dörder sıra su oluğu inşa edilmiştir.

Han’ın girişi Sivas’taki Gök Medrese’ye benzetilmektedir. UNESCO tarafından 2014 yılında Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınan Sultanhanı Kervansarayı her yıl yüz binlerce yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilmektedir. Mülkiyeti Vakıflar genel Müdürlüğü’ne ait olup, Sultanhanı Belediye Başkanlığı tarafından işletilmektedir.