Şems-i Tebrizi Camii ve Külliyesi

Doğal ve Kültürel Miras Külliye

Konya’nın Karatay ilçesinde, Alâeddin Tepesi’nin doğusunda, eskiden mezarlık olan Şems Parkı içerisinde bulunmaktadır. 1185 yılında İran’ın Tebriz şehrinde dünyaya gelen Şems-i Tebrizi İslam dini için önemli kişiliklerden biridir ve Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin en yakın dostu ve akıl hocası olarak bilinir. Asıl ismi Muhammed bin Ali bin Melikdad Tebrizi olan Şems-i Tebrizi’nin türbesi de bu yerleşke içerisinde yer almaktadır. Şems Makamı olarak da adlandırılan cami ve külliyenin XIII. yüzyılda yapıldığı düşünülmekte ancak kim tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. 1510 yılında Abdürrezakoğlu Emir İshak Bey tarafından restore edilmiş ve batı kanadına iki oda eklenerek ihtiyaç sahiplerinin konaklamasına sunulmuştur. Klasik Selçuklu mimarisi özelliği gösteren yapı, erken devir tekke mimarisi özelliği göstermektedir ve tekke-mescid-zaviye şeması ile inşa edilmiştir. 7x7 metre ölçülerinde kare planlı türbenin doğu kanadına 12x17 metre ölçüsünde dikdörtgen planlı semahane eklenmiştir. Daha sonra eklenen konaklama birimleri ile külliye meydana gelmiştir. Birbirine bitişik durumdaki cami ve külliyede içten ahşap tavanlı olup, direkler üzerine gerilen sütun kasnağıyla taşıyıcı sütunların üst kısmı sekizgen tambur şeklini almıştır. Konik yapıdaki çatısı ise önceleri tuğladan yapılmış olup, bugün kurşun kaplıdır. Kubbenin altında bulunan sandukanın altında önceleri kuyu olduğu düşünülse de bugün kuyu yerine Şems-i Tebrizi’nin naaşının olduğu düşünülmektedir. Cami ve külliye arasında eyvan adı verilen ve direklerin üzerindeki tavanların kubbe ile örtüldüğü, üç tarafı açık alanda kalem işi süslenmiş Bursa kemerleri yer almaktadır. Yapı 1997 yılında yeniden restore edilmiştir. Şems-i Tebrizi camisi ve külliyesi Konya şehrinin önemli kültür ve inanç turizmi merkezlerinden biri durumundadır. Cami ve külliye, XV. yüzyılda Mevlevilerin sema ritüellerini gerçekleştirdiği, dini ilimleri öğrendiği ve ibadetlerini yerine getirdiği bir zaviye olarak kullanılmıştır. Yerleşke içinde bulunan semahane hem yeni semazenlerin yetişmesi ve sema gösterilerini yerine getirmesi hem de dervişlerin toplantı yeri amacıyla kullanılmaktaydı. Mevleviler için önemli bir ziyaret merkezi olan Şems makamı, bugün cami olarak kullanılmaktadır.

Referanslar

Konya Büyükşehir Belediyesi, Şemsi Tebrizi Cami Hakkında, http://konya.com.tr/portfolio-item/semsi-tebrizi-cami/, (Erişim tarihi: 12.05.2020); Karatay Kaymakamlığı, Şemsi Tebrizi Camii ve Türbesi, http://www.karatay.gov.tr/semsi-tebrizi-camii-ve-turbesi, (Erişim tarihi: 12.05.2020); Türkiye Diyanet Vakfı (2010). Şems-i Tebrizi Zaviyesi. İçinde; İslam Ansiklopedisi, Cilt-38 (ss. 516-517). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı; Türkiye Kültür Portalı, Şems-i Tebrizi Câmi ve Türbesi, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/konya/gezilecekyer/sems-i-tebrz-turbe-ve-cmii, (Erişim tarihi: 12.05.2020).