Tmolos Dağları’nın (Bozdağ) eteklerinde, Ege sahilinden Anadolu’nun içlerine giden ana yolların üzerinde stratejik bir konumda bulunan kent, Hermos Nehri’nin (Gediz) Ovası’na ve Gyges Gölü’ne (Marmara Gölü) bakmaktadır. Sardis, bağımsız olarak korunan bir aşağı şehir tarafından çevrelenmiş, iç kaleye sahip Demir Çağı şehrindendir. Şehrin akropolisi, engebeli sarp kayalıklar üzerinde konumlanmış fethedilemez bir iç kale görünümündedir. MÖ VII. ve VI. yüzyıllarda aşağı şehir akropolisin kuzey eteklerinde yer almıştır.

Sardis, Lydia Krallığı’na başkentlik yapmıştır. Lydialılar VII. yüzyılın sonunda ilk para basan devlet olmalarından dolayı ekonomik anlamda güçlü konumdadır. Kent, MÖ 180-133 arasındaki dönemde ilk olarak Bergama Krallığı, sonrasında ise Roma İmparatorluğu egemenliği altında kalmıştır. Roma döneminde mimarlık alanında gelişen kent Bizans döneminde psikoposluk merkezi olup Hristiyanlık açısından önemli merkezlerden biri konumundadır.

1910-1914 yılları arasında Princeton Üniversitesinden araştırmacılar kentte bilimsel çalışmalarda bulundular. Bu çalışmalar sonucunda Artemis Tapınağı ve 1000’den fazla Lydia mezarı kazılmıştır. Bu kazılarda ele geçen buluntular bugün New York Metropolitan Müzesi’ne götürülmüştür. Kazılar 1958 yılından itibaren Amerikan Doğu Araştırmaları Okulu ile Harvard ve Cornell üniversiteleri adına G.M.A. Hanfmann yönetiminde yürütülmüştür. 1977 yılının sonrasında ise kazılar C.H. Greenewalt tarafından devam ettirilmiştir. Bu süreçte gün yüzüne çıkarılan önemli mimari eserler; MS III. yüzyılda inşa edilmiş olan Sinagog ve Gymnasion’dur.

Kazılar antik kentin üç farklı noktasında gerçekleştirilmiştir. Bunların ilki, Alan 49 olarak tanımlanan, Lidya krallarının saray bölgesi olduğu düşünülen tepedir. Buradaki çalışmaların öncelikli amaçlarından biri Lidya tabakalarının anlaşılmasıdır. Ancak Lidya tabakaları daha sonraki Helenistik, Roma ve Bizans katmanları altında oldukça derinde gömülü durumdadır. Kazı esnasında, Lidya yapılarının, devşirme malzeme için kapsamlı olarak talan edildiği keşfedilmiştir. İkinci kazı bölgesi, Alan 55 olarak tanımlanan, Roma ve Geç Roma kalıntılarını barındırmaktadır. Erken Roma döneminde bu yapay teras imparatorluk kültüne ait mabet tarafından kullanılmıştır. 2017’deki kazılar ile Geç Roma meskenlerini incelemeyi amaçlanmıştır. Üçüncü kazı alanı ise kentin kuzeybatısında, sütunlu caddenin Sardis antik kentine girerken üç açıklıklı kemer ile karşılandığı yerdedir. Bu sütunlu cadde MS IV. ve V. yüzyıllara tarihlenmiş olsa da tarihi kesin olmamakla birlikte caddenin Roma İmparatorluğu Yükseliş dönemine ait olabileceği düşünülmüştür. Bu kazıların önemli sonuçlarından biri sütunlu caddenin tak ile çağdaş, erken bir evresinin olduğunun ortaya konmasıdır.

Tarihi kütüphanesi ve kral tahtları halen büyük oranda sağlamdır ve ziyarete açıktır. Burada yer alan tarihi eserlerin çoğunluğu itibariyle tıpkı aynı yapımıdır ve orijinalleri Manisa Etnografya Müzesi’nde sergilenmektedir. İzmir-Uşak yolu üzerinde bulunması ziyaret için büyük kolaylık sağlamaktadır. Sardİs antik kentinde bulunan başlıca tarihi yapılar; Akropol, Gymnasium, Sinagog, Hamam, Mahkeme Binası, Lidya Evleri, Mezarlar, Bintepe’dir.

Sardis kazıları Lidyalıların evlerini; pişirme, yeme-içme, dokuma ve diğer ev işleri için kullanılan gündelik aletlerini gün yüzüne çıkarmıştır. Şehir surları içinde ve dışında bulunan evler veya evlerin bir kısmında kazılar gerçekleştirilmiştir. Bunun sonucunda Lidyalıların yaşam alanları hakkında bilgi sahibi olunmuştur.

Şehir surları dışında Lidya ve sonraki dönemlere ait birkaç kutsal alan bulunmaktadır. Antik kaynaklar tanrıların anası Kybele’ye ait bir kutsal alanın Sardis’teki en önemli kutsal alanlardan biri olduğunu söylemektedir. Lidya dönemine ait diğer bir muhtemel kutsal alan, şehrin iki kilometre kuzeybatısındaki Dedemezarı mevkiindedir.

Sardis’teki Artemis Tapınağı, dünyadaki İon düzenindeki dördüncü büyük tapınaktır. Tapınağı gören ve gözlemlerini kaleme alan ilk batılı seyyah muhtemelen 1444’te Sardis’i ziyaret eden Anconalı Cyriacus’tur. 1750 yılında Robert Palmyra Wood ve ekibi Palmyra-Baalbek yolu üzerinde Sardis’te mola vererek antik şehrin görülebilen anıtlarını kaydettiler. 1904 yılında İstanbul’daki Osmanlı Müzesi’ni temsilen Gustave Mendel sütunlar arasında kazı yaparak kaidelere ulaşmıştır. Tapınaktaki gerçek ve sistematik kazılar Princeton Üniversitesi’nde mimarlık profesörü ve kazı başkanı olan Howard Crosby Butler tarafından 1910-1914 arasında sürdürüldü. 1960-1970 arasında, Harvard ve Cornell üniversitelerinin işbirliğiyle George M. A. Hanfmann başkanlığında Sart Amerikan Hafriyat Heyeti tapınak ve çevresinde çalışmalarda bulunmuştur. 1988’den itibaren Fikret Yegül, Crawford H. Greenewalt, Jr.’un yönetiminde Sardis Arkeolojik Araştırmaları için tapınakta kapsamlı bir çalışma yürütmüştür.

Artemis Tapınağı önde ve arkada sekiz, yanlarda 20 sütuna sahip bir pseudoperipterostur (içteki sütun sırasının yapılmadığı bir dipteros tapınak). Tapınakta yürütülen çalışmalar bütün peristylosun ve bölünmüş cellanın Roma İmparatorluk döneminde uygulanan tek bir proje olduğunu göstermiştir. Sardis Artemis Tapınağı Hellenistik ve Roma dünyaları arasında bir geçiş yapısı olarak tanımlanmıştır. Sardis kazıları Prof. Dr. Nicholas D. Cahill bilimsel başkanlığında devam etmekte olup ele geçen eserler Manisa Müzesi’nde sergilenmektedir. Sardis örenyerini yılda yaklaşık 100 bin kişi ziyaret etmektedir.