Şapinuva Ören Yeri, Çorum’un 53 kilometre güneydoğusunda yer alan Ortaköy ilçe merkezinin üç kilometre güneybatısındadır. Kafkaslar üzerinden Anadolu’ya giriş yollarından biri olan Kelkit vadisinin ucunda yer alan Şapinuva, bugünkü bilgilere göre aşağı ve yukarı şehir olmak üzere 9 km² bir alanı kaplayan dev bir antik yerleşmedir. Antik şehir, Çekerek Nehri’nin bir kolu olan Özderesi Vadisi’nin kuzey yamaçlarında teraslar halinde uzanan ve doğuya doğru alçalan bir plato üzerine kurulmuştur. Şapinuva, MÖ XIV. yüzyılın ilk yarısında Hitit Büyük Kralı II. Tuthaliya ve kraliçe Taduhepa çiftine ev sahipliği yapmış Hitit İmparatorluğu’nun bir diğer başkentidir. İmparatorluğun idari ve ticari merkezlerinden olan kent, günümüzün Mekke ve Kudüs'ü gibi Hitit çağında çok önemli bir dini merkezdir. Prof. Dr. Aygül Süel ve Dr. Mustafa Süel tarafından 1988-89 yıllarında gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında keşfedilmiş, ilk kazı çalışmaları da aynı ekip tarafından 1990 yılında başlatılmıştır ve günümüzde de devam etmektedir.

Şapinuva ören yerinde kazı çalışmaları iki bölgede yürütülmektedir. İlki, çok sayıda yapıyı ve akropolü çevreleyen koruma duvarını barındıran Tepelerarası Bölgesi’dir. Burada çeşitli işlevlere sahip anıtsal binalar dikkati çeker. A Binası olarak adlandırılan yapı şehre hâkim bir noktada ve simetrik planlıdır. 2500 m²’lik ana kütleye sahip olan anıtsal yapıda üç farklı arşive ait dört bine yakın Hitit çivi yazılı tablet ve tablet parçası ele geçirilmiştir. Askeri, idari, dini ve siyasi konuların işlendiği tabletlerin çoğunluğu büyük kral ve kraliçeye gönderilmiş mektuplardan oluşur. Söz konusu belgelerden kentte Hitit Büyük Kralı II. Tudhaliya ile eşi kraliçe Taduhepa’nın hüküm sürdüğü anlaşılmaktadır. A Binası’nın 150 m doğusunda bulunan B Binası, rampalı ve çift kapılı girişiyle dikkati çeker. Ortasında yer alan salon ve etrafındaki depolama alanlarıyla ticari bir yapı özelliği sergileyen bina, sistematik şekilde sıralanmış yaklaşık bir ton kapasiteli 70 kadar küpe ev sahipliği yapar. Bu yapının ticari amaçla inşa edildiğine işaret eder. B Binası’nın 120 metre güneyinde C Binası olarak adlandırılan ve dini amaçlarla kullanıldığı düşünülen üç bölümlü bir yapı bulunur. Tepelerarası Bölgesi’ndeki kazılarda ortaya çıkarılmış diğer bir yapı ise D Binası’dır. Yapıya batı tarafından bir hol ile girilir, kapı ağzına gelindiğinde sağda ve solda iki adet ortostat görülür. Sağdakinin üzerinde omzunda yayı ve sadağıyla yürür pozisyonda tasvir edilmiş Tanrı ya da Kral olduğu düşünülen bir kabartma bulunur. Dini törenler için kullanıldığı düşünülen D Binası içinde, L biçimli bir salon ve bu salonda dört metre çapında 45-60 cm derinliğinde törenler öncesinde temizlenmek amacıyla kullanıldığı düşünülen sığ bir havuz mekânıyla karşılaşılır. Son yıllarda Tepelerarası Bölgesinde yürütülen kazı çalışmalarıyla Hitit arkeoloji dünyasında bir benzeri olmayan metal atölyeleri ortaya çıkarılmaktadır. Şapinuva’da kazı çalışmaları yapılan ikinci bölge Ağılönü'dür. Buradaki kazılar 2000 yılında başlamıştır. Tepelerarası Bölgesi’nin 600 m kadar kuzeyinde yer alan Ağılönü, sel yataklarıyla çevrili bir yarımada görünümündedir. Kazılarda çeşitli işlikler ve dükkânlarla karşılaşılmıştır. İşliklerde ele geçen buluntular arasında, ritüel esnasında sıvı sunusunda kullanıldıkları düşünülen çok sayıda hayvan başlı testi vardır. Ayrıca Ağılönü Bölgesi’nin kuzeyinde 12 kat halinde, iki milyondan fazla kırma taşın özel kille döşendiği bir alan tespit edilmiştir. Bu anıtsal taş döşemin güneyinde, Anadolu tarihinde ünik olan içinde yakma ve sıvı sunularının yapıldığı çok sayıda kurban çukuru bulunmuştur.

Ortaköy, Hitit Yolu kültür rotası içinde yer alır. Yakınında İncesu Kanyonu Kültür Parkı da bulunur. Dolayısıyla Şapinuva (Ortaköy) Ören Yeri hem kültür hem de doğa turizmine elverişli bir destinasyondur. Hitit Turu olarak adlandırılan ve Hattuşa, Alacahöyük, Çorum Arkeoloji Müzesi ve Amasya’yı kapsayan tur programlarına Şapinuva da dahil edilmelidir. Programda Hattuşa, Alacahöyük ve Şapinuva üçgeni çok önem taşımaktadır. Bu üçgenin ziyaret programı bir gün Hattuşa, Alacahöyük diğer gün ise Çorum Müzesi ve Şapinuva gezilerek iki gün içinde gerçekleştirilebilir. Ortaköy bir tam günlük tur için de uygundur. Bu turda Çorum yönünden Atatürk Caddesi üzerinden ilçeye giriş yapılır. Ardından Şapinuva Caddesi üzerinden üç kilometrelik bir yolla ören yerine gelinir. Sırasıyla Tepelerarası ve Ağılönü Bölgeleri ziyareti yapılabilir. Yarım gün sürecek ziyaret sonrasında günün ikinci yarısı İncesu Kanyonu’nda yürüyüş turuyla tamamlanabilir. Bu günübirlik tur Amasya gezisiyle de birleştirilerek bir gece konaklamalı bir program oluşturulabilir.