Peyzaj Planlama ve Tasarım ile Afet Riski Azaltma ve Dirençlilik Artırma Raporu, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası tarafından 2023 yılında yayımlanmıştır. Bu rapor, doğal afetler karşısında peyzaj planlama ve tasarım stratejileriyle risklerin azaltılması ve kentlerin dirençliliğinin artırılmasını hedeflemektedir. Raporda, afet öncesi, sırası ve sonrasında peyzaj mimarlığı hizmetlerinin nasıl kullanılabileceği ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır.

Afet risklerinin azaltılması için peyzaj mimarlığına dayalı şehircilik yaklaşımı benimsenmelidir. Bu kapsamda, kentlerin doğal afetlere karşı daha dirençli hale getirilmesi için çeşitli stratejiler ve uygulamalar geliştirilmiştir. Raporda, peyzaj mimarlığının sadece doğal afetler sırasında değil, aynı zamanda afet öncesi ve sonrası süreçlerde de kritik bir rol oynadığı vurgulanmaktadır. Peyzaj mimarları, doğal süreçleri ve bu süreçlerin mekânsal karakterini dikkate alarak, peyzajların kırılganlığını, duyarlılığını ve gelişim potansiyellerini ortaya koyarlar.

Afet öncesinde, peyzaj mimarlığı hizmetleri kapsamında Avrupa Peyzaj Sözleşmesi'ne (APS) atıfta bulunulmuştur. Bu sözleşme, peyzajların korunması, yönetimi ve planlanması için uluslararası bir çerçeve sunar. Türkiye'nin de taraf olduğu bu sözleşme, sağlıklı yaşam alanlarının oluşturulmasında peyzaj planlamasının önemini vurgulamaktadır. Peyzaj mimarlığı, mekânsal planlama disiplini olarak, ekolojik riskleri ve potansiyelleri, kültürel değerleri ve görsel kaliteyi dikkate alarak yapılaşmanın planlanması gerektiğini savunur.

Afet sırası için, toplum davranışlarının ölçülmesi, geçici konut alanlarının yer seçimi ve peyzaj drenaj planları gibi konulara odaklanılmıştır. Toplanma ve tahliye süreçlerinde toplum davranışlarının ölçülmesi, yeşil alan planlama ve yönetimi ile desteklenmelidir. Geçici konut alanlarının yer seçimi, ekolojik ve sosyo-kültürel etki değerlendirmeleri ile yapılmalıdır. Yağmur suyu ve sediman yönetimi, afet bölgelerinde doğal süreçlerin sağlıklı işlemesi ve geçici konut kullanıcılarının güvenliği açısından önemlidir.

Afet sonrası süreçte, yeni yapılanma alanlarının yer seçiminde peyzaj planlama ve tasarım çalışmaları önemli bir rol oynar. Bu süreçte, yer seçimlerinin ekolojik ve sosyo-kültürel etki değerlendirmelerine dayanarak yapılması ve açık ve yeşil alan sistemlerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Yeniden yapılanma sürecinde, yerel doğal ve kültürel peyzaj karakterine uygun, katılımcı ve sürdürülebilir çözümler üretilmelidir. Afet sonrası peyzaj tasarımlarında depremzedelerin psiko-sosyal sağlığı da dikkate alınmalıdır. Bu bağlamda, güvenli ve konforlu açık mekânlar, fiziksel aktivite alanları ve estetik açıdan tatmin edici peyzaj elemanları tasarlanmalıdır.

Raporda, peyzaj mimarlığının afet risklerini azaltmada ve dirençliliği artırmada oynadığı kritik rol vurgulanmaktadır. Bu süreçte, çeşitli paydaşlar ve kurumlar arasında işbirliği sağlanmalıdır. Cumhurbaşkanlığı Yerel Yönetimler Politika Kurulu ve Kent Araştırma Enstitüsü gibi kuruluşlar, bu alandaki çalışmaları desteklemekte ve yol gösterici belgeler hazırlamaktadır. Ayrıca, peyzaj mimarlığı eğitim programlarında afet yönetimi konusunun daha fazla yer alması gerektiği belirtilmektedir.

Sonuç olarak, peyzaj planlama ve tasarım stratejileri ile doğal afetler karşısında kentlerin dirençliliğinin artırılması mümkündür. Bu yaklaşımlar, sürdürülebilir kentleşme ve turizm sektörünün desteklenmesine de önemli katkılar sağlayacaktır. Peyzaj mimarları, afet risklerini azaltma ve dirençliliği artırma çalışmalarında etkin bir rol oynayarak, kentlerin daha güvenli ve yaşanabilir hale gelmesine katkıda bulunabilirler.