Pamukçu Hanı

Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han

Konya-Hatunsaray yolu üzerinde inşa edilmiş olan Pamukçu Hanı’nın kitabesi bulunmamaktadır. Yapım tarihi için, bölgenin Anadolu Selçuklu hâkimiyetine girdiği XIII. yüzyıl ortaları ile XIV. yüzyıl başı arasındaki bir döneme işaret edilmişse de yapım tekniği ve plan özellikleri değerlendirildiğinde, eserin XIV. yüzyıla tarihlendirilmesi daha uygun görülmektedir. Bu hâlde, tarihsel süreç göz önüne alındığında yapının bir Karamanoğlu Beyliği eseri olduğu rahatlıkla söylenebilir.

Halk arasında yaygın olarak Bezircihan adıyla da bilinmektedir. Konya merkezinin yaklaşık 20 kilometre güneybatısında, vaktiyle adı Panbukcu olarak anılan Pamukçu Köyü yakınlarında bulunan Han, İç Anadolu ticaretini Alanya ve Antalya limanlarına bağlayan yol üzerinde önemli bir menzil noktası olarak hizmet vermekteydi.

Han, doğu batı yönünde uzanan dikdörtgen bir alanı kaplamaktadır. Giriş kısmı batı yönündendir. Yapının planı Anadolu’da inşa edilen Selçuklu ve Beylikler dönemi kervansarayları tipolojisinde, kışlık olarak da adlandırılan kapalı hanlar sınıfına dâhildir. Avlusu bulunmayan han, altı serbest payeyle üç nefe bölünmüş bir plana sahiptir. Birimlerin üzerleri beşik tonozlarla örtülüdür. Dışarıdan ise düz toprak damlıdır. Genel olarak Anadolu kervansaraylarında gözlenen orta nefin yan neflerden daha yüksek ve geniş tasarlanması, Pamukçu Han’da farklı bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Yapıda orta nef yan neflerden daha dar düzenlenmiş ancak yine de üst örtünün genel özelliklere uygun biçimde daha yüksek ele alındığı görülmektedir.

Yapıda inşa malzemesi köşe kısımlarda kesme taş, diğer duvar örgülerinde ise moloz taş şeklindedir. Duvarları, dört köşesinde birer, güney ve kuzey duvarları üzerinde ise ikişer adet olmak üzere toplam sekiz adet payanda ile desteklenmektedir. Yapıda tezyinata dair özellik sergileyen istisnai elemanlar, çatı çevresindeki yağmur sularını oluklardan alıp duvarlardan ve yapı temelinden uzağa akıtan, saçak kenarlarından dışarı doğru uzanmış haldeki çörtenlerdir.

Eser, 2010 yılında Meram Belediyesi’nin açmış olduğu ihale sonucu hemen yakınındaki çeşmesiyle birlikte restore edildi. Günümüzde iyi durumda bulunan Pamukçu Han, Grup Kaşıks Çetnevirhan adıyla faaliyet göstermekte ve özel kutlamalar, düğünler ve çeşitli organizasyonlara ev sahipliği yapmaktadır. Yapıya yeni bir isim olarak yakıştırılmış olan Çetnevir, Konya’ya özgü geleneklerin yeniden hayata geçirilmesi ve kültürün yeniden yaygınlaştırılması amacını taşımaktadır. Çetnevir, akşam yemeğinin ardından meyveler ve kuru yemişlerle dolu sini ikramına verilen isim olmakla birlikte; aynı zamanda damada evlilikten önceki gecede yapılan ve bir dizi ritüeli içeren bekârlığa veda kutlaması da bu isimle anılmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Baş, A. (1989). Beylikler Dönemi Hanları (Yayımlanmamış doktora tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Konyalı, İ. H. (1965). Abideleri ve Kitabeleriyle Konya Tarihi. Konya: Yeni Kitap Basımevi; Özergin, K. (1965). Anadolu Selçuklu Kervansarayları, Tarih Dergisi, 15(20): 141-170; https://www.google.com/maps/@37.7181538,32.420803,18z, (Erişim tarihi: 27.05.2020).