Otel

Konaklama Tesisi Otel

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: Zafer BUZCU (2019) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: Dilek ACAR (2019) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

Otellerde asli fonksiyon konaklamadır. Geceleme yapmayan misafirlerine sadece yiyecek ve içecek imkanı sunarak restoran veya yiyecek-içecek merkezi, disko, konser, aquapark, animasyon olanakları sunarak eğlence merkezi, SPA ve termal imkanlar sunarak güzellik ve tedavi merkezi, kongre imkanları sunarak kongre merkezi, çamaşırhane hizmetleri ile kuru temizleme merkezi gibi özellikleri de fonksiyonlarına dahil etmektedir. Oteller ticari ve endüstriyel işletme karakteri taşımaktadır. Otel işletmeleri, zaman satması, emek yoğun özellik göstermesi, emek faktörünün yakın işbirliği ve karşılıklı yardımını gerektirmesi, tüm yıl boyunca yirmi dört saat hizmet vermesi, risk faktörünün yüksek olması ve dinamik bir yapıya sahip olması gibi özellikleri ile diğer işletmelerden farklı bir yapı göstermektedir.

Otel işletmelerinin ilk örneğini hanlar oluşturmaktadır. MS I. yüzyılda hizmet veren hanların, müşterilerinin konaklama, yeme-içme gibi gereksinimlerini karşıladıkları belirtilmektedir. İlerleyen süreçlerde yaşanan ekonomik ve sosyal yaşama ilişkin bazı değişiklikler hanlara yeni işlevler eklenmesine yol açmıştır. Yaşanılan bu değişimler özellikle endüstri devrimi sonrası hanların otel, diye isimlendirilen modern, yeni tesisler olarak yapılanmalarını sağlamıştır. Otelcilik endüstrisinin temelleri ilk olarak Amerika’da görülmüştür. İngiliz hanları Avrupa’da otellerin öncüsü olarak gelişme gösterirken 1760 yılında İngiltere’de ilk kez hotel kavramı kullanılmaya başlanılmıştır. Türkiye’de konaklama hizmetleri Avrupa’dan yüzyıllar önce ele alınmıştır. Avrupa’da hanlar ilkel bir biçimde faaliyet gösterirken, Anadolu’da Türk’ler yolcuların gereksinimlerini karşılamak amacıyla kervansaraylar kurmuşlardır. Modern anlamda Türkiye’de ilk otel ise 1892 yılında İstanbul’da açılan Pera Palas oteli oldu.

Konaklama işletmeleri içinde en eski türlerden olan ve en yaygın iş kolunu temsil eden otel işletmeleri bazı kriterlere göre sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmalar aşağıdaki gibi oluşmaktadır.

Konaklama amacı bakımından otel işletmeleri: Bu sınıflandırma konaklama hizmetinin amacına göre yapılmış olup kaplıca-kür otelleri, sayfiye otelleri, kongre amaçlı oteller, dağ ve spor amaçlı oteller olarak ayrılmaktadır.

Faaliyet süresi bakımından otel işletmeleri: Bu sınıflandırma faaliyet süresi bakımından yapılmış olup tüm yıl açık olan oteller, mevsimlik olarak çalışan oteller diye ayrılmaktadır.

Bulundukları yere göre otel işletmeleri: Bu sınıflandırma ulaştırma araçları ile bağlantı kurulacak yerlere yakınlığı göz önüne alınacak şekilde yapılmış olup havaalanı otelleri, istasyon otelleri, kent merkezindeki oteller ve liman otelleri şeklinde ayrılmaktadır.

Büyüklükleri bakımından otel işletmeleri: Otelin oda sayısına göre yapılan bir sınıflandırmadır. Bu sınıflandırmada farklı görüşler mevcuttur. 100 ve daha az oda var ise küçük, 100-300 oda arası orta, 300 ve daha fazla ise büyük ölçekli otel işletmeleri olarak ayrılmaktadır. Diğer sınıflandırma ise 300-600 arası oda sayısı olan otel işletmesini büyük ölçekli, 600 ve daha fazla odası var ise çok büyük otel işletmesi olarak ayırmaktadır.

Mülkiyet durumuna göre otel işletmeleri: Mülkiyet durumuna göre yapılan bir sınıflandırmadır. Genel olarak en fazla şahıs, şirket, kamu, dernek, vakıf ve sendika işletmeleri olarak faaliyet göstermektedirler.

Sunulan hizmet çeşidine göre otel işletmeleri: Bu sınıflandırma konaklama hizmetinin yanı sıra sunulan diğer hizmet türüne göre yapılmıştır.

Uygulanan fiyat düzeyine göre otel işletmeleri: Otel işletmelerinin hitap ettiği misafirlerinin gelir durumuna göre yapılan bir sınıflandırma olup ucuz, orta gelir grubuna hitap eden ve lüks olarak ayrılmaktadır.

Yerine getirilen konaklama ihtiyacına göre otel İşletmeleri: Karşılanan konaklama hizmetine göre yapılan bir sınıflandırma olup termal, dağ, şehir, resort, kongre, kıyı oteli olarak ayrılmaktadır.

Hukuki özellikleri bakımından otel işletmeleri: Dünyanın farklı bölgelerinde farklı şekillerde yapılan bu sınıflandırmada belgelendirme şekli belirleyici olurken, otelin bulunduğu ülkenin konu ile ilgili düzenlemeleri de önem taşımaktadır. Türkiye’de bu sınıflandırmada yerel belediyeler tarafından açılış izni verilen ve denetlenen otellere belediye belgeli oteller adı verilirken nitelikli ve niteliksiz olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Diğer belgelendirme şekli ise turizm işletme belgeli otel işletmeleridir. Bu sınıflandırma Turizm yatırım ve işletmeleri nitelikleri yönetmeliğine göre bir yıldızlıdan başlayarak beş yıldızlıya kadar sınıflandırma şeklindedir.

Oteller, çeşitli sınıflandırmalar ve sundukları hizmetler sayesinde toplumsal bir işleve sahipken ayrıca bulundukları ülkelerde ekonomik, sosyal ve kültürel yapıların gelişmesine katkı sağlamaktadır.

 

Yararlanılan Kaynaklar

Yararlanılan kaynaklar: Erdem, B. (2010). Otel Endüstrisinde Yeni Bir Trend: Dizayn Oteller, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1: 115-127; Kıngır, S. (2006). Bir Hizmet İşletmesi Olarak Beş Yıldızlı Otel İşletmelerindeki Yönetsel Sorunlar, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15: 457-481; Kozak, N., Kozak, M.A., Kozak, M. (2015). Genel Turizm. Ankara: Detay Yayıncılık; Özel, Ç. H. (2012). Otelcilik Endüstrisi. İçinde; M. A. Kozak (Editör), Otel İşletmeciliği (ss.1-28). Ankara: Detay yayıncılık; Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik. (2005). T.C. Resmi Gazete. (Tarih: 21. 06. 2005; Sayı: 25852).

2 / 2

Otellerin çeşitliliği ve toplum hayatındaki rolüne bakıldığında üzerinde uzlaşılmış bir tanımını yapmak zordur. Turizm sektörünün en temel bileşenlerinden biri olarak otel kavramıyla ilgili en kapsayıcı tanımı ağırlama temelinde yapmak mümkündür. Oteller, en az bir geceleme ve buna bağlı bazı hizmetleri sağlayan oteller, ağırlama ihtiyacını ticarî olarak karşılayan, kısa süreli veya geçici konaklama mekânlarıdır. Modern dönemle başlayan bir kurum olarak, otel (hotel) sözcüğünün bugün bilinen anlamıyla ilk kez 1765 yılında, nitelikli konaklama yeri/han şeklinde kullanıldığı saptanmıştır. Hotel sözcüğünün kökeni, Fransızca'da hôtel ve öncesinde hostel sözcüklerine dayanmaktadır. Fransızca'da XI. yüzyılda ev, yuva, mesken için ostel ve hostel sözcükleri kullanılmaktaydı. XIII. yüzyıl başlarından itibaren hostel han, eğlence mekânı'na karşılık geliyordu. Hôtel sözcüğü ise saray, büyük ev, konak anlamındaydı. Bu iki sözcükten türeyerek hotel, ilk olarak 1640 yılında, Fransızca’da resmî kamu konaklama mekânı; büyük özel konaklama yeri'ni ifade ediyordu. Hotel, büyük ev gibi bir anlamı içeren hôtel’den türerken, hostel’in gençlik oteli olarak kullanılması XX. yüzyıl başlarına denk gelmektedir. İlk konaklama örnekleri için kullanılan bir diğer kavram olarak tavern (han, taverna) ise Fransızca'da “şarap evi, Latince'de han, dükkân sözcüklerini karşılıyordu.

Otel kavramının özünde yatan konaklama yeri düşüncesinin varlığı aslında toplumsal hareketliliğin tarihi kadar eskidir. Evinden uzakta olan kişilerin barınma ve temel ihtiyaçları ve bunun karşılanmasını ifade eden ağırlama kavramı sosyal yaşamın ayrılmaz bir parçasıdır. Mevcut bilgilere göre ilk olarak Hammurabi Kanunları’nda (MÖ XVIII. yüzyıl), taverna, meyhane gibi kavramların kullanıldığı görülmektedir. Roma döneminde gelişmiş yol ağının belli noktalarında inşa edilen hanlar, Avrupa’da hancılığın ilk önemli örnekleridir. Konaklama mekânları yüzyıllar boyunca basit, barınma/geceyi geçirme mekânları olarak düşünüldü. Seyahatler hayvanlarla yapıldığından hanlar, bir ortak alan ile hayvanlar ve insanların gecelemesi için iki büyük mekândan oluşuyordu. İnsanların ve hayvanların temel ihtiyaçları, basit imkânlarla karşılanıyordu. Geceleme alanı, büyük yatakhane şeklindeydi, kişiye özel odaya rastlanmıyordu. Şehirlerdeki hanlar (taverna, tavern) ise daha çok yiyecek-içecek ve bazen eğlence imkânlarını da içeriyordu. Ortaçağ boyunca, Avrupa’da din amaçlı seyahatler ağırlık kazandığından dinî mekânlarda veya şehirlerde bu amaca yönelik konaklama mekânları yaygınlaştı. Anadolu’da ise Selçuklular döneminde (X. – XIV. yüzyıl) kurulan yol güzergâhlarında inşa edilen çok sayıda konaklama mekânı kervansaray, şehirlerdeki mekânlar han olarak adlandırıldı. Bu mekânlar, Avrupa’daki örneklerden daha gelişti.

Avrupa’da yaklaşık XV. yüzyıldan itibaren ticaretin ve şehirlerin gelişmesiyle hancılık gelişti ve kâr amaçlı yapılan işler arasına girdi. Otel işletmeciliğinin temellerinin atıldığı ABD’de ise hanlar (public house) daha yakın dönemde, XVII. yüzyılın başından itibaren kamu yaşamına girdi ve hızla önemli bir yer edindi. Avrupa’da olduğu gibi, hanların çoğu, genel halka yönelikti, temizlik koşulları ve yemek kalitesi oldukça zayıftı. Elit sınıf için nitelikli hanların sayısı çok azdı. Sanayi Devrimi ile birlikte, ABD’de modern ve büyük oteller açılmaya başladı ve şehir yaşamında önemli roller aldı. Bu açıdan, özel odalar, balo ve toplantı salonları bulunan ilk otel 1794 yılında New York’da açılan The City Hotel’dir. Modern anlamda otelcilik işlevlerine rastlanan, ilk lüks otel 1829’da Boston’da açılan Tremont House kabul edilmektedir. 170 odalı bu otelde resepsiyon, lobi ve bellboy mevcuttu, odalar özel kilitliydi ve içinde banyo, lavabo ve ısıtma sistemi bulunmaktaydı.

Türkiye’deki ilk modern oteller XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren İstanbul’da açılmaya başladı. Avrupa’dan iş amaçlı veya sadece İstanbul’u görmeye gelenler için Sirkeci civarında çok sayıda ev pansiyonu yer alıyordu. 1841’de açılan Hotel d’Angleterre, lobisi, restoranı, nitelikli odaları ile ilk modern otel örneğidir. Kısa bir süre faaliyet gösteren bu otel, XIX. yüzyılın sonuna kadar İstanbul’da açılan pek çok otele örnek oldu. Bu dönemin önemli otellerinden, 1891 Büyük Londra ve 1892 Pera Palas bugün faaliyetine devam ederken, 1897 yılında açılan Tokatlıyan Oteli 1957 yılında kapandı.

1900’lü yılların başında ABD’deki otel sayısı on bin civarına ulaşırken, otellerde nitelikli yiyecek-içecek hizmetleri, faaliyetlere göre departmanlara ayırma, otel yönetimi ve otelin fiziksel planlamasında belirli standartlar oluşmaya başladı. Amerika Birleşik Devletleri’nde büyük otel zincirlerinin başlaması 1901 Statler Hotel ile oldu ve XIX. yüzyıl boyunca hızla büyüyen Amerika Birleşik Devletleri merkezli otel zincirleri, otel sektörünün küreselleşmesine yön verdi. Bu süreçte yaygınlaşan bazı uygulamalar arasında, otel mülkiyeti ile yönetimin ayrılması, pazar bölümlendirme, otel binası standartları, zincir pazarlama, franchising, merkezî rezervasyon sistemleri sayılabilmektedir.

XX. yüzyılın ikinci yarısından sonra, otellerin sayısı ve çeşitliliği giderek artarken, fiziksel donanımı, hizmet işlevlerinin yapılandırılması ve yönetimi ile ilgili standart uygulamalar gelişmeye başladı. Otel sayısı ve türlerindeki artış, farklı hizmet kalitesi ve fiyatlandırmalar, otellerde sınıflandırma ihtiyacını doğurdu. Müşteriye güvence sağlamak, pazarlama faaliyetlerini kolaylaştırmak ve belirli standartları uygulamak gibi amaçlarla, 1960’li yıllardan itibaren çeşitli sınıflandırma sistemleri geliştirildi. Sektörde belirli bir kalite ve kontrolün sürdürülebilmesi için sınıflandırma sistemi önemliydi ancak, başta Dünya Turizm Örgütü olmak üzere ortak bir yaklaşım çabaları sonuçsuz kaldı. Bölgelere ve ülkelere göre farklı şekilde uygulansa da en çok kullanılan yıldızlama sistemi (1-5 yıldız) oldu. Kapsam ve ölçütler açısından ise, dünyada en çok kullanılan sınıflandırma yaklaşımları şunlardır: Zorunlu ve gönüllü ölçütleri kapsayan geleneksel sınıflandırma; üçüncü taraflarca denetlemeye dayanan ISO denetimli sınıflandırma (Fransa); hizmet kalitesine ağırlık veren kalite güvencesini içeren sınıflandırma (İskoçya, İzlanda, Avustralya); müşteri görüşlerini içeren sınıflandırma (Norveç, Abu Dhabi); ölçütleri uygulamayı kabul eden otellerin denetime tabî olmadığı güven temelli sınıflandırma (Slovakya). Tüm yaklaşımlar içinde ölçütler en çok “oda özellikleri” ile ilgilidir.

Dünyadaki bazı uygulamalarda olduğu gibi, Türkiye’deki resmî sınıflandırma sistemleri de genellikle, otellerdeki asgarî teknik özelliklerle ilgilidir. Hizmet kalitesinin diğer boyutları, özellikle konaklama deneyimine ilişkin ölçütlere çok fazla yer verilmemektedir. Bu nedenle oteller, hizmet kalitesinin geliştirilmesi için özel standartlardan yararlanmaya veya otel temelinde oluşturmaya özen gösterir. Biçimsel sınıflandırma önemli olsa da, internet kullanımının yaygınlaşması ile birlikte “müşteri görüşleri” platformları kalite değerlemesinde son derece önemli hâle geldi.

Türkiye’de oteller hukukî olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca verilen İşletme Belgesi veya Belediye Belgeli olmak üzere iki şekilde faaliyet göstermektedir. Bakanlık tarafından yürütülen usûl ve esaslar, Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik ile belirlendi. Bu yönetmelikte, yıldızlama sistemi ve tatil köyü, apart otel, butik otel gibi bazı otel türleri için ölçütler belirlendi. Belediye Belgeli oteller ise birinci sınıf ve ikinci sınıf olarak gruplandırılır. Resmi sınıflandırmanın yanı sıra oteller, yapılacak değerlendirmelerin amacına göre, çok farklı açılardan gruplandırılabilmektedir. Örneğin; büyüklüklülerine göre (küçük, orta, büyük), bulunduğu yere göre (şehir oteli, kıyı oteli, havaalanı oteli vb.), odaklandığı temel hizmete/konaklama ihtiyacına göre (kongre oteli, sayfiye oteli, termal otel vb.), hizmet kategorisine göre (ekonomik, lüks, vb.).

Otellerin temel üretim çıktısı olan hizmet, günün 24 saati boyunca kesintisiz devam etmektedir. Müşteriler, otel hizmeti sürecine; beden, mal, bilgi ve eşyaları ile dahil olurken, çeşitli beklentilerinin de karşılanması gerekmektedir. Bu durum, çok farklı üretim özelliklerine dayalı hizmetlerin (çamaşırhane, animasyon, yiyecek-içecek, temizlik vb.) bir arada bulunmasını gerektirir. Oteller günümüzde, belli uluslararası standartlardan söz edilebilen, kendine özgü mimarî özellikleri, donanımı ve organizasyonu ile içinde bulunan çalışan ve müşterilerin etkileşimlerinden doğan belirli bir sosyo-kültürel ortamın oluştuğu özgün mekânlardır. Konaklama sektöründeki diğer işletme türlerindeki uygulamaların, otel işletmelerinden (özellikle büyük otel işletmelerinden) gelen deneyim ve bilgi birikiminin uyarlanmasına dayalı olduğu söylenebilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Barrows, C. W., Powers, T. ve Reynolds, D. (2012). Management in the Hospitality Industry (Onuncu baskı). New Jersey: John Wiley; Dünya Turizm Örgütü. (2015). Hotel Classification Systems: Recurrence of Criteria in 4 and 5 Stars Hotels. Madrid: UNWTO; Gee. C. Y. (1994). International Hotel Management. Michigan: AH&MA; Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik (2019). Resmi Gazete. (Tarih: 01. 06. 2019, Sayı: 30791).