Napoli Pizzası veya Neapolitan Pizza, İtalya’nın Napoli kentinde doğmuş, köklü bir geleneğe sahip olan ve belirli standartlara bağlı kalınarak üretilen geleneksel bir üründür. 2017 yılında UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras unsuru olarak ilan edilmiş, ayrıca Avrupa Birliği tarafından Geleneksel Spesiyaliteler Garantisi (TSG) kapsamında tescillenmiştir. Bu statüler, ürünün kültürel değerini ve üretim sürecine dair geleneksel bilgiyi koruma altına almayı amaçlamaktadır.

TSG tescilinde yer alan teknik kriterlere göre Napoli Pizzası, yuvarlak formda, taban kalınlığı 0,4 santimetre ve çapı en fazla 35 santimetre olacak şekilde hazırlanmalıdır. Kenar kısmı (cornicione) bir-iki santimetre yüksekliğinde kabarık yapıda olmalı ve süsleme yalnızca pizzanın merkezine uygulanmalıdır. Restoran menülerinde rastlanan çeşitliliğin aksine, geleneksel Napoli Pizzasında yalnızca iki tür süsleme kabul edilmektedir:

• Marinara: Domates, sofra tuzu, sızma zeytinyağı, kekik ve sarımsak
• Margherita: Domates, sofra tuzu, mozzarella ve rendelenmiş peynirler, sızma zeytinyağı ve taze fesleğen

Yalnızca üzerindeki malzemeler değil, hamur yapısı ve şekillendirme tekniği de Napoli pizzası için büyük önem taşır. Hamur; yalnızca un, su, tuz ve bira mayası kullanılarak hazırlanır. Her biri 200–280 gram arasında değişen hamur bezeleri, ikinci mayalamadan sonra iki elin parmaklarıyla merkezden dışa doğru bastırılarak açılır; hamur tabanı çevrilerek döndürülür ve bu işlem sırasında merdane veya herhangi bir alet kullanılmaz. Bu elle şekillendirme yöntemi, pizzanın özgün dokusunun ve formunun korunmasına olanak tanır.

Napoli Pizzasının kökeni ise XVIII. yüzyılın başlarına dayanmaktadır. Bu dönemde domatesin pizza ve makarnada yaygın biçimde kullanılmaya başlanması, Napoli pizzasının bugünkü karakterinin oluşumunu sağlamıştır. Aynı yüzyılda Napoli’de ilk pizzacıların (pizzeriaların) açılmasıyla birlikte, bu ürün kent yaşamında önemli bir yer edinmiş ve halk arasında hızla yaygınlaşmıştır. Pizzanın ünü kısa sürede soylu çevrelere de ulaşmış; Kral Ferdinand of Bourbon, saray protokolünü esneterek bir pizzacıyı ziyaret etmiş ve böylece bu geleneksel yemeğin üst sınıflar tarafından da benimsenmesine öncülük etmiştir. 1984 yılında, Napoli’li pizza ustaları, ürünün temel özelliklerini tanımlayan bir ürün şartnamesi hazırlamış ve bu belge, Napoli Noteri Antonio Carannante tarafından resmiyet kazanmıştır. Bu gelişme, Napoli Pizzası için hem mesleki hem de yasal düzeyde bir standart oluşturmuştur.

Sonuç olarak, üretim süreci, malzeme kısıtlamaları, şekillendirme teknikleri ve tarihsel gelişimiyle Napoli Pizzası, hem bir gastronomik ikon hem de güçlü bir somut olmayan kültürel miras öğesi olarak varlığını sürdürmektedir. Günümüzde uygulanan standartlar, bu ürünün geleneksel kimliğini, coğrafi kökenini ve tarihsel bütünlüğünü korumaya büyük katkı sağlamaktadır.