Malatya’nın Arapgir ilçesinde, Berenge Mahallesi’nde, Mirliva Ahmet Paşa (Çarşı) Camii’nin güney batısında bulunmaktadır. İnşa Kitabesi bulunmayan Han, yapım tekniği ve kullanılan malzemelere bağlı olarak XIX. yüzyılda inşa edilmiş olmalıdır.
570 metrekarelik bir alan üzerine kurulu, kare planlı iki katlı Han’ın ana girişi, kuzeyde Namık Gedik Caddesi üzerindeki anıtsal kapıdan olmaktadır. Batıdan ikinci kapı ile de giriş düzenlenmektedir. Kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı bir avlu çevresinde biçimlenen Han, zemin katta 14 hücre ile üstte bir galeri ile avluya açılan 13 hücreden oluşmaktadır. Avluda alçak bir kaide ile belirlenen sekizgen planlı şadırvan bulunmaktadır. Üst kata avludan yükselen ahşap bir döner merdiven ile ulaşılmaktadır. Ahşap dikme ve yastıklarla desteklenen galeri katında dikmeler arasında ahşap korkuluklar düzenlenmektedir. Avlunun üzeri son onarımda metal destekli, ışığı geçirgen bir tonoz sistemiyle kapatılmıştır.
Han beden duvarları kaba yonu ve moloz taştan yapılmıştır. Kuzeyde çarşıya bakan giriş cephesi basık kemerli bir kapı ile üstünde yuvarlak hafifletme kemeri altında düzenlenen taş lentolu ve söveli pencere dışında sağırdır. Batı cephesinde yuvarlak kemerli ikinci kapının iki yanında küçük pencereler düzenlenmektedir. Üst katta taş lentolu ve söveli pencere dizisi yer almaktadır. Pencereler demir parmaklıklıdır. Han’ın kuzeybatı köşesi cephe boyunca pahlıdır. İçeride dükkân cepheleri sıvalı, üzeri beyaz badanalıdır.
2009-2011 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restorasyon çalışmaları gerçekleştirilen Millethan’ın alt katında hediyelik eşya satışları ile yeme–içme hizmetleri verilirken üst katı konaklamaya ayrılmaktadır. Kadınlara yöresel lezzet eğitimi de verilen Millethan’da ilçeye gelen yerli ve yabancı turistlere her gün Arapgir mutfağından yöresel lezzetler sunulmaktadır.
Kentin turizm merkezi olarak kabul Millethan ve çevresinin kültür turizmini destekleyen proje ve uygulamalarla ele alınarak geliştirilmesi önemlidir. Tarihi kaynaklara göre, 1915 öncesinde Arapgir ipek üretimi ve ticareti ile ekonomisi güçlü bir bölgedir. Millethanı’nın güneybatısında tarihi İpekçi Sokak’ta Malatya Valiliği Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile Koruma Uygulama ve Denetim Büroları tarafından 2018 yılında Sokak Sağlıklaştırma uygulaması gerçekleştirilmiştir. Sokakta bulunan üç konak, Sokak Sağlıklaştırma projesi kapsamında onarılarak yeniden işlevlendirilmiştir. Kırsal miras konusunda Fırat Havzası bütününde çalışmalar sürdüren ÇEKÜL Vakfının Arapgir Ofisi de bu sokakta yer almaktadır.
Referanslar
Eyüpgiller,K. (2014), Arapgir, Tarihi Mimari ve Yaşam. İstanbul: Promat Basım Yayın San. ve Tic. A.Ş; Eyüpgiller,K. , Eres, Z., Kasapgil, O. (2017). Geleneksel Arapgir Evleri’nde Malzeme Kullanımı ve Koruma Sorunları. İçinde; K. K. Eyüpgiller, Z. Eres, A. C. Bilge, M. A. Çinko (Editörler), Kırsal Mimarlık Mirasının Korunması – Türkiye’den ve Dünyadan Örnekler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları: 149-159; İskender, C. (1994). Ağın-Arapgir Çevresinin (Elazığ Kuzeybatısı) Jeomorfolojisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü; Karakaş, E. (1996). Arapkir’in Kuruluş ve Gelişmesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1): 175-190; Karakaş, E. (1996). Merkezi Fonksiyonları Açısından Ağın-Arapkir ve Kemaliye İlçeleri (Yayımlanmamış doktora tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.