Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi, adını taşıyan  Mahallede bulunan Külliye komleksi Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa tarafından 1670 tarihinde yaptırılmıştır. Yapıların mimarı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Külliyenin içinde kervansaray, cami, arasta, medrese, sıbyan mektebi, hamam yapılarından oluşmaktadır. Vakfiyeleri incelendiğinde külliyede mahkeme binası, bezirhane, tabakhane, boyahane, beş adet çeşme birçok meşruta evi, ambar, ve çevre duvarları günümüze ulaşmamıştır. (Denktaş 1997) · 

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Kervansarayı yapısı külliyenin doğusunda yer almaktadır. Kervansaray inşa kitabesinde de belirtildiği gibi 1670 tarihinde inşa edilmiş ve banisi Mustafa Paşa’dır. Yapının mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne aittir. Kervansaray 1977 yılında tescillenmiştir. Yapıda 1698, 1860, 1959-1965, 1972-1975 tarihlerinde onarımlar olmuştur (Özbek ve Arslan 2008). Kervansaraydaki son onarım, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1972 yılında restorasyon çalışmalarına başlanmış 1975 yılında tamamlanmıştır (Denktaş 1997). Özgün olan avlu revaklarını oluşturan kemerler arası ve duvarla olan bağlantılarda ahşap hatıllar kullanılmışken, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan onarımlarda bu ahşap hatıllar beton malzeme ile değiştirilmiştir. Kervansarayın altmış beş avlu bölümü yapının kuzeyi hariç üç tarafından revaklarla çevrilmiştir. Kervansaraya doğu ve batı cephelerinde bulunan kemerli kapılar ile erişilmektedir. Doğu cephesinden erişilen koridorun tavanı beşik tonozludur. Batı cephesinden erişilen koridorun tavanı ise çapraz tonoz ile örtülüdür. Yapının üstü örtülü kısmı 25.50x50.00 metre ölçülerindedir. Yapım malzemesi kesme taştır. Kervansarayın ana kapısının üstünde kitabe bulunmaktadır. Kapalı alanların örtü türü beşik çatıdır. Avlu bölümü ise 55.50x49.80 metre ölçülerindedir (Özbek ve Arslan 2008).Yapı günümüzde düğün ve eğlence organizasyonları için kullanılmaktadır.

Nesih yazıyla yazılmış dört satıriık inşa kitabesigörülmektedir (Denktaş 1997):

“- Server-i âsâfân-ı kubbe-nişîn
– Dâver-i dehr-i Mustafa Paşa
– Asâf-ı rnülk-i Süleymânî
– Ya'nî karîm-i makâm-ı mülk-ârâ
– Hayr'ül- cârîsi irdi İncesu'ya
– Han u hamam u câmi itdi binâ
– Eseri kaldı tâ ebed bâkî
– Kabbel'allâhü hayrahû ebedâ
– Sâniyen geldi sâl-i târîhi
– Oldu bir câmi ile hân peydâ Sene 1081." 

Kervansaray birçok eseri konu olmuştur. En önemlilerinden biri hiç şüphesiz Faruk Nafiz Çamlıbel’in “Han Duvarları” şiiridir.

Sabahleyin gökyüzü parlak, ufuk açıktı,
Güneşli bir havada yaylımız yola çıktı...
Bu gurbetten gurbete giden yolun üstünde    
Ben üç mevsim değişmiş görüyordum üç günde.
Uzun bir yolculuktan sonra İncesu'daydık,
Bir handa, yorgun argın, tatlı bir uykudaydık.
Gün doğarken bir ölüm rüyasıyla uyandım,
Başucumda gördüğüm şu satırlarla yandım!
"Garibim namıma Kerem diyorlar
Aslı'mı el almış haram diyorlar
Hastayım derdime verem diyorlar
Maraşlı Şeyhoğlu Satılmış'ım ben"
Faruk Nafiz Çamlıbel

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Camii arastanın batı kısmında bulunmaktadır. Büyük ölçekli bir avlu içinde bulunan camii yapısı son cemaat alanı, asıl ibadet alanı ve kadınlar mahvilinden oluşmaktadır. Kuzey batı kısmında bir şerefeli minaresi bulunmaktadır. Caminin üst örtüsü kubbelidir. Son cemaat alının üst örtüsü ise üç adet farklı boyutlardaki kubbelerle örtülüdür. Kubbeleri taşıyan kolonlar sekizgen şeklindedir. Asıl ibadet alanına giriş kemerli bir kapı ile sağlanmaktadır. Kapının üstünde üç adet kitabe bulunmaktadır. Tamir kitabesinde caminin 1860 yılında onarım geçirdiği anlaşılmaktadır. Ayrıca 1953-1954 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yeniden onarımı yapılmıştır (Özbek ve Arslan 2008). Yapının mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne aittir. Camii 1977 yılında tescillenmiştir. Yapıda basit silmeler bulunmaktadır. Camii günümüzde iyi durumda ve ibadete açıktır.

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Hamamı yapısı külliyeyle aynı anda 1670 yılında inşa edilmiştir. Düzgün kesme taş kullanılarak inşa edilmiştir. Tek hamamı bulunan yapıda soyunmalık, ılıklık, soğukluk, sıcaklık, külhan, su deposu ve tuvalet fonksiyonlarını bulunmaktadır. Yapım malzemesi olarak kesme taştır. Günümüze kadar yapılan yol çalışmaları sebebiyle yol kotunun yüksekliği artmış ve hamam yapısı yol kotundan bir buçuk metre aşağıda kalmıştır. Örtü türü olarak, hamam ve soyunmalıkta kubbe, yanlarında yarım kubbe, su deposu ve tuvalet fonksiyonlarında beşik tonoz, külhan kısmında ise kaburgalı haç tonoz bulunmaktadır. Sıcaklık ve ılıklık bölümleri ışık gözleri ile aydınlatılmaktadır. Yapı günümüzde kafe olarak kullanılmaktadır

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Medresesi Külliye ile birlikte 1670 yılında inşa edilmiştir. Günümüzde medresede yedi adet öğrenci odası bulunmaktadır. Fakat 1678 tarihli vakfiyesi incelendiğinde on beş öğrenci odası olduğu anlaşılmaktadır. Sekiz adet odanın konumuna dair iki adet restitüsyon projesi önerisi bulunmaktadır. Bu projelere göre özgün plan tipi L veya U şeklinde olabilmektedir. 1970’li yıllarda yapı cezaevi olarak kullanılmıştır. Bu işlev değişikliğinden ötürü hücreler arasında bağlantı sağlamak amacıyla her odaya özgün niş yerlerinden kapılar açılmıştır. Zeminler ise toprak doldurulmuştur. Yapı günümüzde onarım geçirerek metal üst örtü eklenmiştir ve kafe olarak kullanılmaktadır.

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Arastası Arasta yapısı, Karamustafapaşa Mahallesi’nde bulunmaktadır. Külliye yapısı içinde bulunmaktadır. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa tarafından 1670 yılında inşa ettirilmiştir. Kervansaray ile caminin arasında konumlanmıştır. Böylece iki yapının bağlantısı konumundadır. Yapı düzgün kesme taş kullanılarak inşa edilmiştir. 11.5 metre genişliğinde, yetmiş yedi metre uzunluğundaki sokağın iki tarafına konumlanmış otuz iki dükkan yapısından oluşmaktadır. Dükkan yapılarının yanında bir fırın olduğu düşünülmektedir. Bu yapı günümüze ulaşamamış yapılardandır. Arastada bulunan bir kapıyla kervansarayın avlusuna, diğer cephede bulunan kapı ile ise caminin avlusuna geçiş bulunmaktadır. Arastada bulunan dükkanlarının cephelerindeki kemerlerin arası özgününde ahşap çerçeve ile kapatılmıştır. Yapı günümüzde onarım geçirerek ticari faaliyetler için kullanılmaktadır.

 Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Sıbyan Mektebi Medreseyle arasında bir buçuk metre koridor bulunan sıbyan mektebi 1670 yılında inşa edilmiştir. Yapının doğu cephesinde bulunan üç adet revak açıklığından cami avlusuna geçiş sağlanmaktadır. Sıbyan mektebi iki odadan oluşmaktadır. Bu odalara doğu yetmiş üç cephesinde bulunan kemerli bir kapıdan girilmektedir. Mektebin kuzeyinde bulunan diğer odaların ise mektep hocalarının odaları olduğu düşünülmektedir.