Kara Mustafa Paşa Kervansarayı
Kervansaray ve Han Kervansaray Han Konaklama Tesisi Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han Kervansaray Han
-
2019
Çağın önemli ticaret güzergâhlarından İpek Yolu üzerindeki kavşakta yer alan İncesu ilçesinde inşa edilmiştir (1670). Dönemin sadrazamı Merzifonlu lakaplı Mustafa Paşa tarafından yaptırılan Kervansaray; hamam, medrese, arasta, imaret ve cami ile birlikte bir külliye oluşturmaktadır.
Plan tipi olarak, yazlık ve kışlık bölümlerinin bir arada kullanıldığı ve Anadolu Türk mimarisinde yaygın olarak gözlenen kompleks hanlar sınıfındadır. Yapı geometrik olarak çok da muntazam olmayan kare bir alanı kaplamaktadır. Kuzey yönünde kışlık diye de bilinen kapalı bölümün yer aldığı yapıda; yazlık olarak adlandırılan açık bölüm, doğu, batı ve güney yönlerinden revaklarla çevrili haldedir. Sivri kemerlerle birbirine bağlanan revak sıraları toplam 32 adettir. Tüm birimlerin içinde, duvara oyulmuş halde birer ocak ve ocağın sağ ve solunda olmak üzere ikişer niş bulunmaktadır.
Kışlık bölümü, her sırada altışar adet paye bulunan iki sıra taşıcı ayakla üç nefe ayrılmaktadır. Toplam 21 birimden oluşan kapalı alanda üst örtü elemanı içten çapraz tonozlu olup, dıştan kırma çatılıdır. Yapının iç kısmında duvar boyunca yerden bir metre yükseklikte seki bulunmaktadır. Anadolu kervansaraylarındaki bu sekiler, tüccarların kış aylarında hayvanlarıyla birlikte konaklamalarından dolayı mimarideki yerini almaktadır. Böylelikle kervana ait hayvanların sağlığı ve güvenliği garanti altına alınırken, hayvanlarla birlikte konaklayan insanlar için ayakaltından ve hayvan pisliğinden korunan temiz bir alan sağlanmaktadır. İç kısımda sekilerin yer aldığı duvarlar boyunca tıpkı açık alandaki avlu duvarlarında olduğu gibi yemek pişirmeye ve ısınmaya hizmet etmesi amacıyla açılmış ocak yeri ve eşyaları koymaya yarayan nişler sıralanmaktadır.
Yapının inşasında düzgün kesme taş malzeme kullanılmış olup, yer yer kemer örgülerinde gözlenen renkli taşlar dışında süsleme unsuru gözlenmemektedir. 1860, 1959-1965 yılları arasında onarımlar geçirdiği bilinen eser, 1972–1975 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından kapsamlı bir restorasyona tabi tutulmuştur. Bir dönem hayvan ve araba pazarı olarak kullanılan yapı, son olarak 2011 yılında restorasyon geçirmiştir. Son restorasyonun ardından, özel bir işletmeye kiralanarak kafe–restoran olarak işletilmeye başlanmıştır. İlçenin önemli tarihsel simgelerinden biri olan yapı, günümüzde yaz döneminde düğün salonu olarak kullanılmaktadır.
Referanslar
Denktaş M. (1997). İncesu Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi, Vakıflar Dergisi, 26: 193-224; Kuran, A. (1971). Orta Anadolu’da Klasik Osmanlı Mimarisi Çağının Sonlarında Yapılan İki Külliye, Vakıflar Dergisi, 9: 239-249; Özbek, Y. ve Arslan, C. (2008). Kayseri Taşınmaz kültür Varlıkları Envanteri, Cilt-III. Kayseri: Kayseri Büyük Şehir Belediyesi Yayını: 1052-1058.